Visie en droom, een ode aan Van der Laan

Het viel me de laatste jaren steeds meer op. Politici dromen niet meer: geïndoctrineerd door het evangelie van de eindige ideologieën; wij ontvangen van onze (potentiële) leiders en vertegenwoordigers geen droomgezichten meer.

We leven in een tijd van aanpakken en van profileren, zo lijkt het. De tijd van grote verhalen is voorbij. Het is nu een tijd van ‘sterke mannen’, met concrete, soms draconische verkiezingsbeloften: gesloten grenzen, eigen soevereiniteit, het land leeg, een muur aan de grens betaald door de buren; onze tegenstanders het gevang in, ‘nep-rechters’ ontslagen. Een tijd waarin belastingschijven, ongewenste vluchtelingen, ‘alternatieve feiten’ en ziekenkostenverzekeringen ook de Nederlandse verkiezingen beheersten.

Dromende politici, met zachte idealen; ze lijken tot een ver verleden te behoren. De meest visionaire speech in jaren had het centrale thema ‘Wir schaffen das.’ Is er nog wel plaats voor dromen, in het openbaar, in de politiek? Buiten het verlangen naar een veiliger, knus verleden. Van touwtjes uit de brievenbus, in plaats van erdoorheen plassende politici.

Hoop is ‘Yes we can’ geworden; ‘Wir schaffen das,’ beschavingsideaal. Maar waar is toch de droom gebleven? De droom van Martin Luther King, het Camelot van Kennedy, het bijbels verwoorde vergezicht van Aantjes, desnoods. De visie van Van Mierlo. Het ideaal van Den Uyl. Wie droomt mij nog een droom? En mag ik daar nog naar verlangen?

Het zal geen Nederlander zijn, denk ik soms. Wij verkozen en benoemden, tot twee maal toe nu, een premier die, naast het dromen, zelfs de ‘visie’ taboe verklaarde. ‘Visie is als de olifant die het uitzicht beneemt,’ verklaarde hij ons plechtig, zijn eeuwige grijns voor een moment afwezig; zijn wenkbrauwen gefronst. Idealen zijn toegestaan; een visie overbodig. ‘Als visie een blauwdruk voor de toekomst betekent, dan verzet alles (…) in mij zich daartegen.’ De VOC mentaliteit, zullen we, met zijn voorganger, zeggen.

Dromen is misschien altijd on-Nederlands geweest. Wij richtten ons op het nut en op aanpakken. Hardwerkende politici voor hardwerkende Nederlanders. Wij leven in een land van mieren. Het land waar al in de zeventiende eeuw het nutsdenken hoogtij vierde, waar de beurs werd uitgevonden en al snel de beursfraude, waar de krekel in een hoek verkommerde, smekend om een aalmoes, die hij een enkele keer eens krijgen zou. Wij verkopen graag zijn werken, maar in aanzien staat en stond hij niet: de dromer, de kunstenaar, de muzikant. De zakenman en de politicus spiegelen zich hier niet graag aan hem.

In dit land dat op het water veroverd werd, het land waar verbouwd en gebouwd werd volgens stikte lijnen; het land waar handel werd gedreven en zelfs de koning zich beperken moest en ‘stadhouder’ moest zijn; in dit land is voor dromen geen plaats. Zij leiden af, benemen ons het zicht, beperken ons opportunisme, onze vroomheid en de handel.

Maar zondagavond zagen we een politicus met visie. Een man die droomde van een lief Amsterdam. Die hard kan zijn, maar ook verbinding zoekt. Die pleitte niet tegen een schreeuwende Wilders in te gaan, maar je arm om hem heen te leggen. Die ons allen deed verlangen naar een politiek die samen op zoek gaat naar oplossingen, naar een (nog) beter Nederland. ‘De beste premier die Nederland nooit had,’ concludeerden velen. Ik sluit me daar graag bij aan. En droom, met vele anderen, van meer politici als hij.