Vleeslobby in de stress door té goede vleesvervangers

Er is discussie ontstaan over de vraag of vleesvervangers de naam mogen dragen van het vlees dat ze vervangen. Niet omdat het een nieuw gebruik betreft. Het Oorlogskookboek, dat in 1918 werd uitgegeven door Meulenhoff te Amsterdam “Eenvoudige handleiding ter bereiding van smakelijke, voedzame gerechten en vleesloze schotels uit de thans beschikbaar zijnde levensmiddelen met pracktische ervaring samengesteld door een Hollandsche huisvrouw”, bevatte al recepten voor schijngehakt waar geen vlees aan te pas kwam. En in vrijwel elke supermarkt zijn al sinds jaar en dag vegetarische hamblokjes, vegetarische worsten en vegetarisch gehakt te koop, doorgaans op basis van soja.

Nu echter de nieuwe generatie vleesvervangers niet of nauwelijks meer van echt te onderscheiden is, volgens topchefs als Ferran Adria, culinair opinieleiders als Mark Bittman (New York Times) en een snel groeiend aantal flexitarische consumenten, is er kennelijk voor de vleessector reden zich te weer te stellen tegen de voedselrevolutie die het vlees overbodig gaat maken. Waar een kip 1 kg plantaardige eiwitten omzet in 0,3 kg dierlijke eiwitten, is er nu een machine die uit exact dezelfde grondstoffen 4x zoveel vleesvervanger maakt die in smaak, bite, voedingswaarde en structuur niet van de meest malse en sappige kippendij te onderscheiden is.  Een machine die past in een huiskamer, kan jaarlijks eenzelfde hoeveelheid vegetarische kip (zonder dierenleed en zonder duurzaamheidsproblemen) produceren als een megastal met 150.000 kippen.

Die revolutie roept een contrarevolutie op met verve ter hand wordt genomen door de vee- en vleeslobby. Eerst dienden de lobbyisten klachten in bij de nVWA, omdat vegetarische kipspiesjes niet conform de warenwet geëtiketteerd zouden zijn, er zit immers geen kip in? Tot dusverre had daar geen haan naar gekraaid. We zijn gewend dat in zigeunersaus geen zigeuners zitten, in Arnhemse meisjes geen meisjes van-waar-dan-ook, in vleestomaten geen vlees, in slavinken geen sla én geen vinken en ook aan de biefstuk van de haas komt geen haas te pas. Warenwettelijke voorschriften ten aanzien van vleesbenamingen zijn vooral bedoeld voor de vleesbranche zelf. Je mag een product niet als kip aanbieden als er varken in zit, en rundergehakt zou ook niet iets anders dan rund moeten bevatten.

Maar of die regels ook voor andere sectoren gelden is uiterst discutabel. Wie papieren bloemen aanbiedt, hoeft die niet te duiden als ‘papieren dingetjes’, omdat het anders verwarring zou kunnen zaaien onder bloemenkopers. Hetzelfde geldt voor kunstbont, het is logisch er de benaming aan te geven die de replica toekomt, met dien verstande dat er geen verwarring mag ontstaan over de grondstof waarvan het product gemaakt is of verwarring met het echte product.Maar niemand zou een jas van kunstbont willen benoemen als een pluizige-mantel-op-basis-van-100%-nylon.

Wie producten zonder vlees aanbiedt onder de noemer ‘vegetarisch’ of ‘100% plantaardig’, onder het label De Vegetarische Slager zoekt duidelijk geen verwarring. Sterker nog, verwarring rond de samenstelling van het product en twijfel aan de vleesloosheid ervan zouden vanzelfsprekend  zeer onwenselijk zijn voor een Vegetarische Slager.

Dat de vegetarische kipstukjes mee zouden liften op het ‘positieve imago’ van echte kip volgens ex-VVD kamerlid en pluimveehouder GertJan Oplaat, lijkt een nogal gezocht argument na vogelpest, salmonella, campylobacter, ESBL en aanverwante ongemakken en volksgezondheidsgevaren.

Klachten vanuit de sector bij de nVWA leidden niet tot ingrijpen, maar de productschappen voor Vee , Vlees en Eieren kondigden nadere stappen aan om alsnog ingrijpen af te dwingen. Ook de Koninklijke Nederlandse Slagersorganisatie liet zich in die zin uit.

De eerste nadere stappen blijken te bestaan uit kamervragen door  Jaco Geurts. Hij is niet alleen kersvers CDA kamerlid, maar ook plv lid van het Algemeen Bestuur van het Productschap Vee en Vlees en Secretaris van de Nederlandse Vakbond Varkenshouders.  Zijn allereerste kamervraag rept over misleiding van consumenten door de Vegetarische Slager en bevat een uitnodiging aan zijn partijgenoot Staatssecretaris Bleker om alsnog ingrijpen te bevorderen.

In België beklaagde de Nationale federatie van vleeswarenfabrikanten zich in 2011 al bij de Federale Overheidsdienst over de naamgeving van vleesvervangers, maar kreegnul op het rekest.

Ooit zei staatssecretaris Pieter van Geel (CDA),in antwoord op kamervragen,  dat vlees het meest milieubelastende onderdeel van ons voedselpakket is. Als dat zo is, is er alle reden om duurzame vleesvervangers toe te juichen en alleen de herinnering aan de smaak van dierenvlees levend te houden. Met het huidige landbouwareaal zouden we een veelvoud kunnen voeden van het aantal mensen dat nu de aarde bevolkt. Met plantaardige kipstukjes, spekjes, gehaktballen en tonijnsalade en wat dies meer zij.  Van slagersmessen tot ploegscharen!

Jaap Korteweg is biologisch akkerbouwer en vegetarische slager. Volg hem ook op Twitter