Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Het Vliegend Spaghettimonster en de dwaasheid van Paul Cliteur

  •  
03-12-2017
  •  
leestijd 5 minuten
  •  
912 keer bekeken
  •  
FALLBACK
Ik mis bij de fans van het Vliegend Spaghettimonster zowel pragmatisme als idealisme
De Kerk van het Vliegend Spaghettimonster bestaat sinds 2005. Gekscherend geloven de aanhangers in een Vliegend Spaghettimonster dat de schepper van de Aarde zou zijn. Op 25 november moest ik aan deze opmerkelijke pseudoreligie denken toen Paul Cliteur een toespraak hield op het congres van FvD, de extreemrechtse partij van Thierry Baudet.
Cliteur had een vergiet bij zich, het hoofddeksel dat gedragen wordt in genoemde pseudokerk. De spaghetti dient immers afgegoten te kunnen worden! Uiteraard zette Cliteur het vergiet op zijn hoofd om daarmee kritiek uit te oefenen op het mogen dragen van de hoofddoek bij de politie. Volgens hem gaat het hier om “westerse zelfhaat” en om “een van de vele culturele manifestaties van de welvaartsziekte waaraan deze maatschappij leidt”.
Deze scherpe woorden gebruikte hij overigens zonder andere voorbeelden te noemen waaruit de ernstige ‘welvaartsziekte’ dan wel zou blijken. Uiteraard kwam er een flink applaus voor dit korte preekje voor eigen parochie.
Humor als kritiek Terug naar het Vliegend Spaghettimonster. Dit opperwezen werd in 2005 voor het eerst beschreven in een protest tegen lessen in creationisme op scholen. In de Amerikaanse staat Kansas was besloten dat naast de evolutietheorie ‘intelligent design’ verplichte lesstof zou worden. De natuurkundige Bobby Henderson schreef een satirische open brief aan het ministerie van onderwijs van de Amerikaanse deelstaat. Omdat hij geen reactie kreeg, zette hij de brief op zijn website wat zoveel losmaakte dat onder meer nu ook in Nederland een afdeling van de pseudokerk is gevestigd.
Geloof is volgens de beweging de uitkomst van de willekeur van de menselijke verbeelding. Elke voor alle mensen geldende moraal of waarheid is verdacht. Dat geldt overigens ook voor de kerk zelf, die zichzelf daarom niet al te serieus neemt. Humor is daarmee niet alleen een wapen in de kritiek op religie in het algemeen, maar ook een levenshouding.
Feiten zijn zinloos De Kerk van het Vliegend Spaghettimonster triggert mij. Ik begrijp de positie van Bobby Henderson wel. De evolutietheorie is immers de meest aannemelijke reconstructie van het ontstaan van de mens. Scheppingsverhalen horen niet thuis in een biologieles maar in het domein van religie, cultuur en verbeeldingskracht.
Maar feiten op zichzelf zijn per definitie zinloos. Het zijn mensen die betekenissen toedichten aan feiten of gebeurtenissen. Bijvoorbeeld de gebeurtenis van het ontstaan van de mens. Dit ‘zin-geven’ doen we van oudsher door het vertellen, schrijven of beluisteren van verhalen. Want alleen verbeelding geeft mensen zin. En hoewel het een stoffig en door christenen veelvuldig misbruikt boek is, is de bijbel geschreven als een verbeeldend en inspirerend verhalenboek.
Inmiddels heeft het boek de eeuwen getrotseerd en culturen overleefd. Sommige mensen zien het boek daarom als een godsgeschenk. Over de bijbel bestaat echter een groot misverstand. Niet in de laatste plaats zijn het juist christenen die zelf aan dit misverstand bijdragen: het boek bevat geen natuurwetenschappelijke waarheden.
Spiritueel en verbeeldend Naast begrip voor Henderson en zijn geestverwanten, heb ik daarom ook kritische vragen. Religie is volgens hen “slechts een willekeurige mentale verbeelding, een waanbeeld dat zijn oorsprong heeft in de menselijke geest”. Waarom gebruiken zij deze negatieve en afkeurende kwalificaties als het gaat om religieuze verbeelding? Mag er naast de ratio geen ruimte zijn voor zingeving? Wat is de mens zonder religieuze of culturele verbeelding? Begrijpen Henderson en zijn geestverwanten niet dat er naast fundamentalistische gelovigen ook gelovigen zijn die wetenschappelijke waarheden voluit erkennen en voor wie religieuze verbeelding daarom juist spiritueel van karakter is?
Ik mis bij de fans van het Vliegend Spaghettimonster zowel pragmatisme als idealisme. Hoeveel ziekenhuizen en hulporganisaties zijn er de afgelopen eeuwen niet ontstaan vanuit christelijke of anderszins religieuze motieven? En ja, mensen met een religie hebben hier niet het patent op, zo hoor ik atheïsten en agnosten mij direct al corrigeren. En ze hebben daarin natuurlijk gelijk. Maar dat neemt niet weg dat religie historisch gezien een cultuurvormende, sociale, kritische en op compassie gerichte kracht in zich heeft.
‘Er ritselt een geheim’ In de mystiek van jodendom, christendom en islam is God een geheim, Hij is de Onnoembare: ‘Ik ben die ik ben’ en ‘Hij die er zijn zal’. In de Islam heeft God 99 namen waarvan geen enkele definitief of alomvattend is. Ook in de postmoderne theologie keert dit thema terug, zoals bij de Amerikaanse filosoof en theoloog John Caputo.
God gebeurt. God is een event, zegt hij. Met het woord ‘God’ kun je niks beschrijven of analyseren; het woord is evocatief, het roept iets op. Het valt eerder onder poëzie dan onder wetenschap. In de naam van God bid je dat er iets gebeurt in de gebeurtenissen in de wereld. Het komt er op aan daarvoor open te staan.
God laat zich volgens Caputo zien in ‘onmogelijke gebeurtenissen’. Waarvoor we bidden, waarop we hopen, waar we om huilen. Het evangelie vraagt volgens hem het onmogelijke. Vergeving is de spits van het onmogelijke dat gebeurt. Caputo zegt: ‘We weten niets van God behalve de naam. En alles aan God is belangrijk, behalve de naam’.
Hier zit mystiek in, meent de Nederlandse Caputo-kenner en hoogleraar Rick Benjamins. “Er ritselt een geheim dat je niet onder woorden kunt brengen. Wij moeten de ongedachte gebeurtenissen belichamen. Bestaat God? Caputo zegt dat God niet existeert maar insisteert. Met onze hulp kan Hij gebeuren.”
Passie en compassie Bij het postmoderne zoeken van Caputo proef ik passie en compassie voor de mens en voor de aarde en al haar bewoners. Uitsluitend rationaliteit geeft onvoldoende voeding aan hartstocht voor gerechtigheid, vrede en een duurzame toekomst. Eerbied voor het levensgeheim – of noem het mystieke ontvankelijkheid – is een bron voor maatschappelijk engagement en emancipatie. Zonder christelijke inspiratie had Martin Luther King bijvoorbeeld nooit zijn indrukwekkende redevoering ‘I have a dream’ uitgesproken.
Daarom is het goed, logisch en ook prijzenswaardig dat de Kerk van het Vliegend Spaghettimonster zichzelf niet al te serieus neemt. De pseudokerk bekritiseert godsdienst waar het vast zit in een oud stramien, waar het wetenschap en verbeeldingskracht door elkaar haalt en waar het onverdraagzaam is. Daar zit beslist haar relevantie, met humor als onmiskenbare kracht.
Religiekritiek is broodnodig en een belangrijk onderdeel van onze liberale democratie. Maar een parodie vervangt niet de mystieke kracht en bezieling die miljarden mensen op aarde kunnen ervaren, wanneer zij putten uit grote mondiale wijsheidstradities zoals jodendom, christendom en islam.
Dwazer en dwazer Dit nuchtere besef maakt het beeld van rechtsfilosoof Paul Cliteur met een vergiet op zijn hoofd tijdens het congres van de xenofobe beweging van Thierry Baudet alleen maar dwazer en dwazer.
Dit artikel is gepubliceerd op de website NieuwWij.nl.

Meer over:

religie, opinie, leven
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.