Vluchten kan niet meer!

Afgelopen weekend zijn er mogelijk weer 700 bootvluchtelingen verdronken in de Med Dead, de Middellandse zee die een dodelijke barrière vormt voor steeds meer mensen die ten einde raad naar Europa vluchten. Bed, bad en brood, wat valt daarover te onderhandelen?

VVD en PvdA putten zich uit in een politieke vertaalslag van de wederzijdse onwil om iets wat vanzelfsprekend is ook gewoon te regelen. Opnieuw wankelt de coalitie van water en vuur, en de enige reden om zich aan elkaar vast te blijven klampen zou kunnen liggen in het feit dat het laten vallen van een kabinet over zoiets basaals als het helpen van mensen in nood, wel buitengewoon beschamend is.

Merkwaardig genoeg blijft de politieke discussie zich richten op symptoombestrijding, omdat het wegnemen van de voedingsbodem voor de vluchtelingenstroom voor vrijwel alle partijen te ingewikkeld lijkt. Toch zal juist daar de oplossing gezocht moeten worden.  Conflicten ontstaan steeds vaker door voedselschaarste, voortvloeiend uit klimaat- en waterproblemen. De NAVO waarschuwt voor ‘wateroorlogen’ en onderzoekers van Columbia University wijzen erop dat de Syrische burgeroorlog – één van de oorzaken van de huidige vluchtelingenstroom – overduidelijk een ‘klimaatoorlog’ is.

Het noordoosten van Syrië – vanouds bekend als een van de vruchtbaarste  gebieden ter wereld – is door mismanagement volledig uitgedroogd. Het uitputten van de waterreserves om ‘voedselonafhankelijk’ te worden zorgde voor het tegengestelde effect: ernstige voedselschaarste. Honderdduizenden mensen trokken naar grote Syrische steden, in de periode dat juist in Irak sprake was van oplaaiend geweld – eveneens oorzaak van enorme vluchtelingenstromen.

Conflicten die in het westen vaak geduid worden als etnisch of religieus, blijken in de praktijk vooral over water en voedsel te gaan.  Door waterschaarste mislukken oogsten, storten ecosystemen in en nemen gewelddadige conflicten over waterbronnen toe. Nu al hebben 750 miljoen mensen geen toegang tot schoon drinkwater. Volgens de VN zullen in 2025 bijna twee miljard mensen leven in landen of regio’s met absolute waterschaarste en zal twee derde van de wereldbevolking te maken hebben met watertekorten.

Klimaatverandering zorgt ervoor dat gletsjers smelten in hoog tempo. Een groot deel van de wereldbevolking is van dat smeltwater afhankelijk. Gletsjers vormen de voorraadtanks voor onze zoetwatervoorziening. Ons grondwater heeft zich in vele duizenden jaren verzameld als ‘fossiele grondstof’. Maar de grondwaterreserves raken snel uitgeput. Water kost vrijwel niks, het is van niemand, dus waarom zou je er zuinig mee zijn? Wij spoelen het nog steeds door de WC en gebruiken voor ons consumptiepatroon schaamteloos zoet water uit gebieden waar droogte heerst. Via aardbeien uit Spanje, rozen uit Ethiopië, spijkerbroeken uit India en veevoer uit het Amazonegebied. De productie van zo’n spijkerbroek kost 8.000 liter water, een kilo biefstuk minstens 15.000 liter. Nu al zijn er grote spanningen tussen landen en bevolkingsgroepen over water. Tussen Egypte en Ethiopië over dammen in de Blauwe Nijl. Tussen Pakistan en Bangladesh tegen Indiase ingrepen in de Indus en de Ganges.

Honger lijkt een ver-van-ons-bord-probleem, maar komt snel dichterbij. Wetenschappers verwachten dat er rond 2020 tientallen miljoenen klimaatvluchtelingen naar het Noordelijk halfrond zullen vluchten vanwege gebrek aan water en voedsel. Anders dan onze volle supermarkten doen vermoeden verkeert onze voedselvoorziening in een zeer wankel evenwicht. Eigenlijk is het onbegrijpelijk dat de partijen die ruziën over bed, bad en brood nooit over dit soort uitdagingen spreken, omdat ze verblind lijken door kortetermijnbelangen waarvan het heel houden van de coalitie één van de belangrijkste lijkt.

Het is wrang dat juist partijen als de VVD, die het klimaatprobleem ontkennen en de consumptie willen aanwakkeren om onze kortetermijnproblemen op te lossen, met hun beleid de voedingsbodem scheppen voor groeiende vluchtelingenstromen. Waar ze vervolgens niets van moeten hebben. En dat partijen als de PvdA wel zeggen het klimaatprobleem te erkennen, maar geen enkele relatie leggen met de sterk groeiende vluchtelingenstroom.

Niets doen is geen optie, evenmin als het vinden van politieke oplossingen voor de vraag hoe we kunnen blijven dweilen terwijl de kraan steeds harder gaat lopen.  Als Nederland niet actief inzet op het wegnemen van de voedingsbodem voor de gesignaleerde problemen, zal het aantal vluchtelingen blijven toenemen. En daarmee de onmacht van partijen als VVD en PvdA, die op geen enkele wijze bijdragen aan het oplossen van de systeemcrisis die de huidige rampspoed veroorzaakt en verergert.