Voelt GroenLinks de tijdgeest net zo goed aan als de VVD?

Nadat Bart Snels had betoogd dat GroenLinks de fusie met D66 dient op te zoeken, stelt Dick Pels dat GroenLinks haar eigen ideeën dient op te poetsen. Toch zegt ook Dick Pels dat GroenLinks, Links van het midden dient te gaan staan en te zorgen voor een rood blok dat het blauwe blok kan verslaan. Dit in navolging van Denemarken. Dat is echter ook machtsdenken en biedt geen soelaas.

De zwevende kiezer. Sinds het wegvallen van de traditionele zuilen en het toenemende individualisme, is de kiezer meer en meer consument geworden van de politiek. Waar men zich vroeger altijd conformeerde aan alle standpunten van de partij, is de kiezer gaan shoppen bij partijen. Daarbij komt de kiezer voor een uitdaging te staan omdat zijn persoonlijke standpunten vaak vertegenwoordigt worden bij diverse partijen. Een kiezer kan voor een sterk geliberaliseerde markt zijn, maar anderzijds sterk voorstander van een grote mate van sociale zekerheid. Dat is een twist tussen VVD en SP. Dit shopgedrag is door de PVV goed aangevoeld en heeft zich vertaald in een programma dat van alles wat heeft. U vraagt wij draaien. De tegenstellingen die Simon Otjes schetst schiet dan ook tekort als je kijkt naar het kiesgedrag van de kiezer. Het komt niet tegemoet aan zijn overigens juiste observatie dat de achterban van een partij geen doorsnee kiezer is en een middenpositie eigenlijk niet bestaat. Het in blokken denken doet tekort aan de keuzes die de kiezer maakt.

Tijdsgeest. Een belangrijk punt waar in de discussie aan voorbij wordt gegaan is dat de politiek en de maatschappij waar zij deel van  uitmaakt, een conjucturele beweging kent. Afhankelijk van maatschappelijke, economische en omgevingsfactoren, zal de burger zijn positie op de assen veranderen. Waren de jaren zestig nog een toonbeeld van veranderingsgezindheid, zo behoudend is de burger nu. Het loskomen van christelijke dogma’s, was een van de belangrijke drijfveren van de jaren zestig. Nu is het verzet tegen een sterker Europa en de aanwezigheid van vreemde culturen. In beide gevallen is er sprake van verzet uit de bevolking tegen een specifieke maatschappelijke status quo. In beide gevallen verzet de burger zich tegen een te dominante waarde op een specifieke as[sen]. In die zin is het ‘Midden’ van de politiek, de politiek van gematigde standpunten.

Een partij als GroenLinks die dan in haar standpunten van de grote groep kiezers weg beweegt, heeft dan maar een beperkt potentieel. Der Grunen in Duitsland hebben die ontwikkeling opgevangen door de scherpe kantjes van haar standpunten af te halen en te breken met al te radicale opvattingen. Daarmee bewoog de Duitse zusterpartij weer terug richting de kiezer. Zij sluiten beter aan bij de heersende tijdsgeest in de maatschappij. In haar huidige positie spreekt GroenLinks dus maar een beperkte groep kiezers aan die allesbehalve doorsnee is en zeker geen groot potentieel vormt. Daarbij aangetekend dat de maatschappelijke opvattingen in Duitsland significant afwijken van Nederland.

Profiel. Voor GroenLinks ontstaat dan een hoofdpijn dossier. Meebewegen op de assen naar de kiezer toe, betekent aanpassing van haar standpunten. Daarbij loopt de partij dus een gerede kans om leden en een deel van haar huidige achterban te verliezen. Ook dan is niet uitgesloten dat er overloop ontstaat naar de PVDA of naar D66. GroenLinks kan ook kiezen om haar standpunten anders te profileren. Afhankelijk waar het zwaartepunt ligt bij de kiezer kan er voor gekozen worden om een bepaald standpunt sterker of zwakker naar voren te brengen. Sommige standpunten, zoals milieu, zijn van nature al sterk bij GroenLinks. Maar als het gaat om dierenwelzijn, mist GroenLinks de boot en verliest zij 2-3 zetels aan de PvdD, terwijl dierenwelzijn juist hoog op de agenda staat bij GroenLinks. GroenLinks profileert zich op dit punt sterk op de megastallen, maar ‘vergeet’ het klein dierenleed waar de PvdD zich groot maakt. De kiezer vindt het laatste zwaarder wegen dan de megastallen. Dat wil niet betekenen dat GroenLinks dient te kiezen, maar de profilering ontbreekt.

Slotsom. De stelling van Dick Pels dat GroenLinks haar ideeen opnieuw onder de loep dient te nemen, is dan ook terecht. Maar de vraag is in welke mate en op welke wijze GroenLinks haar ideeen oppoetst en of zij daarmee meer kiezers weet te verlokken. Gezien de beweging van de kiezer in Nederland, die duidelijk behoudender is dan de duitse, is maar de vraag of de leden daartoe bereid zijn. Misschien dient GroenLinks zich ook bewust te zijn van het feit dat de huidige tijdsgeest niet in haar voordeel is. Ook Mark Rutte heeft met de VVD lange tijd in een dal gezeten. In 2006 had niemand durven voorspellen dat Rutte in 2010 MP zou worden. De VVD heeft echter haar liberale opvattingen in de kast gezet, maar vastgehouden aan haar kernwaarde economie. Zo haalt de VVD een grotere groep potentiele kiezers naar binnen. De VVD heeft handig gebruik gemaakt van de heersende tijdsgeest. En als deze weer verschuift richting liberalisme, kan de VVD weer makkelijk meeschuiven door haar oude agenda af te stoffen. Dit is het werkelijke populisme. Durft GroenLinks een dergelijke stap te maken?

Dit stuk staat ook op de website van Hans Groen onder de titel: Politieke positie Groenlinks Lees ook het genoemde stuk van Dick Pels hier op Joop en  Simon Otjes op Joop