Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

De ‘vrije’ markt heeft de democratie niet nodig

  •  
16-06-2017
  •  
leestijd 3 minuten
  •  
591 keer bekeken
  •  
6848823919_724f516a05_z

© cc foto: money

De zogenaamde ‘vrije’ markt is geen weergave meer van investeringen ten behoeve van de samenleving. Het is een rookgordijn om de kartelvorming in de financiële sector te maskeren. Toch lopen onze leiders achter dit idee aan, als dwazen. Dat brengt grote risico’s met zich mee.
Volgens Hannah Arendt, de beroemde Joods-Duitse filosofe die het totalitarisme bestudeerde, introduceert de totalitaire heerser een nieuw soort wet, die hij ontleent aan zijn vermeende inzicht in bovenmenselijke processen van de Natuur. Zo ook in onze tijd. Want onze politici lopen immers volgzaam achter de priesters van de zogenaamde ‘vrije markt’. Alsof dat de werkelijkheid zou kunnen bepalen en als vanzelf de maatschappij in balans zou brengen. Zelfs in het Trump-tijdperk, gelooft men dit werkelijk.
Hoe problematisch dit is, zullen we in de komende decennia gaan ervaren – aan den lijve. Want door de ‘vrije markt’-mythe dragen onze leiders niet meer het democratische idee uit dat de burgerij zelf zijn eigen lot in handen heeft. Zich niet realiserende dat daarmee de doos van Pandora wordt opengetrokken – al was het maar omdat de massa zo subtiel op onderdrukking wordt voorbereid. Want in steeds mindere mate de politiek – de ‘markt’ lost de problemen voortaan immers op.
Enige ironie is er daarbij wel in het spel. Want de grootste adepten van het ‘vrije markt-denken’ resideren in Wallstreet en the City (en op de Zuid-as). Maar als de sector wordt beoordeeld op de merites die het zelf de samenleving oplegt, dan blijkt plots dat het aantal advocatenkantoren, accountantsfirma’s, rating agencies en invloedrijke banken op een hand te tellen is. De zogenaamde ‘vrije markt’ is dus een illusie die het proces van kartelvorming maskeert en dat de democratie beschadigt.
De boekhouders en analisten bijvoorbeeld die andere marktpartijen in de gaten moeten houden, zijn voor hun financiering afhankelijk van diezelfde marktpartijen. Vandaar ook dat het bijvoorbeeld mogelijk was dat de bank waar het allemaal mee begon in 2008, Lehman Brothers, vlak voor haar faillissement door diezelfde rating agencies als positief werd beoordeeld – bizar dat er sindsdien weinig aan deze praktijken is veranderd.
De financiële wereld is zo aardig op weg onbeheersbaar te worden. Het is door kartelvorming dat een triljarden dollars en euro’s verslindend virus in het hart van de samenleving is ontstaan, dat een handvol mensen ontembaar verrijkt ten koste van de rest. Begin dit jaar waarschuwde zelfs het IMF voor de oninbare oplopende schuldenberg die inmiddels wereldwijd volgens schatting  152 triljard  dollar bedraagt.
Toch voelt dit alles niet als bedreigend voor de gemiddelde sterveling. Sterker nog: men gelooft zelfs dat de crisis voorbij is… Volgens de inmiddels vermaarde econoom Hyman Minsky komt dat doordat banken en andere financiële instellingen juist snel geld kunnen verdienen naarmate zij meer schulden aangaan (denk aan speculeren met geleend geld bijvoorbeeld; dit wordt ook wel ‘leverage’ genoemd). Het lijkt alsof de economie bloeit en groeit, maar tegelijkertijd nemen de private, overheids- en bedrijfsschulden in heel het Westen rap toe.
Dit proces gaat goed zolang de economie groeiende is, maar daarin schuilt tegelijkertijd het gevaar. Volgens Minsky zorgt langdurige economische groei voor een toename van deze strategisch gemaakte schulden, omdat men het risico op economische neergang onvoldoende goed kan inschatten. Men vergeet de risico’s: en dan komt de klap. En zoals gebruikelijk, is het de gewone man die betaalt. Keer op keer. De hypotheek-, krediet- en begrotingscrisissen van de afgelopen jaren volgden allen een dergelijk patroon. Kortom, onze leiders mogen dan in dromen en illusies leven (van PvdA, D66, CDA tot VVD) – maar dit kartel-probleem is reëel en heeft in zijn feitelijkheid niets van doen met ideologie. De interpretatie en het antwoord op het probleem daarentegen wel – en dat maakt het niet gemakkelijker een oplossing te vinden.
Daadwerkelijke verandering in de zin van een meer humaan en vooral eerlijker kapitalisme, veronderstelt een andere manier van praten over financiële kwesties dan we onszelf tot dusver hebben aangeleerd, namelijk; een herintroductie van de ethiek in het hart van het politieke debat. Er is namelijk geen goed werkende vrije markt, maar kartelvorming. En dat is niet ok – voor wie tenminste de democratie een warm hart toedraagt.

Meer over:

opinie, economie, wereld
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.