Vrijheid is mooi

De woorden van Europa suggereren dat wij pal staan voor het legitieme vrijheidsstreven van Oekraïners, dat wij schouder aan schouder staan met de activisten van Maidan. Toen de bezetting van Maidan in volle gang was, kwamen tal van Europese en Amerikaanse leiders in Kiev voorbij om hun steun voor de protesten uit te spreken. De daden van Europa — lachwekkend als ze niet zo triest waren — vertellen echter een ander verhaal.

De stabiliteit van het internationale systeem en de rechten van Oekraïners zijn voor ons duidelijk ondergeschikt aan Russisch gas, korte termijn handelsbelangen en het behoud van de lieve vrede.

We hebben ook nauwelijks alternatieven meer. Europa is “All hat and no cattle” , zoals ze in Texas zeggen. Het vredesdivident was de laatste decennia voor ons “the gift that keeps on giving” . Iedere tegenslag kon worden opgevangen met het verder uitkleden van de krijgsmacht. We hadden het idee van oorlog en militair conflict achter ons gelaten. Militairen zijn er alleen nog voor vredesmissies in achterlijke landen. De globalisering en de steeds verdere vervlechting van de mondiale economie had militaire conflicten op het Europese continent simpelweg ondenkbaar gemaakt.

Dat idee is in Nederland volledig omarmt. De diplomatieke dienst is onder Maxime Verhagen en Uri Rosenthal omgevormd tot een soort PR-afdeling voor de BV Nederland. – Bernard Wientjes kwam ook aanschuiven bij de recente Nucleaire Top in Den Haag. Er moeten wel centjes verdiend worden.- In onze buitenlandse betrekkingen is nu koopman koning.

Voor een hamer ziet ieder probleem eruit als een spijker, en voor een koopman lijkt iedere kwestie een probleem van economische betrekkingen. De inlijving van de Krim wordt dan ook vooral beantwoord met economische maatregelen, of in ieder geval met de dreiging daarvan. Maar Poetin is geen kruidenier en zet zijn lijn niet uit op basis van economische afwegingen. Hij is een machtspoliticus en een mafiabaas. De voormalige Poolse dissident Adam Michnik — iemand die de Russen kent als zijn binnenzak — schreef een aantal dagen terug dat de democratische wereld deze les snel moet leren: “It takes force to stop a thug, not sharp words and cosmetic sanctions.”

In de Bush-jaren werd in de V.S. smalend gesproken over Europeanen als “cheese-eating surrender monkeys” — Homer Simpsons term voor de Fransen. De neo-conservatieve analist Bob Kagan stelde destijds in een berucht essay “Of Paradise and Power” dat Europa in een eigen postmodern paradijs leefde, gedomineerd door internationale verdragen, soft power, en onderhandeling, terwijl de V.S. nog steeds vast zat in een wereld van rauwe macht en militair conflict. Het vreedzame, postmoderne Europese paradijs kon echter  alleen bestaan, stelde Kagan, omdat het werd gewaarborgd door Amerikaanse militaire macht.

De analyse werd destijds gebruikt in de context van de Global War on Terror (GWOT). Er heerste de volstrekt idiote notie dat het Islamofascisme een existentieel gevaar zou kunnen vormen voor de westerse wereld. Het idee lijkt nu misschien ridicuul, maar in de hysterie van de GWOT werd serieus rekening gehouden met de mogelijkheid dat Europa onder de voet zou worden gelopen door fundamentalistische hordes. Daaruit sprak geen realisme, maar vooral een misplaatste nostalgie van neo-conservatieve ijzervreters voor de heroïsche krachtmeting van de Koude Oorlog.

Tien jaar na dato lijkt Kagans analyse echter alsnog actueel te worden. Poetin is zich aan het ontwikkelen tot een Rupsje Nooitgenoeg die zijn buren intimideert en steeds gebiedsdelen afsnoept van voormalige Sovjetrepublieken, met de Krim als laatste voorbeeld. Europa heeft duidelijk geen antwoord op de militaire macht, de desinformatie, en de rent-a-mobs van ingehuurde bullebakken, waarmee Poetin zijn wil oplegt en het westen voor voldongen feiten plaatst. Europa tooit zich in soft power, internationaal recht en economische samenwerking, maar Poetin laat genadeloos zien dat de Europese Keizer geen kleren draagt. Het verhaal gaat dat Josef Stalin ooit uitriep toen de Paus klaagde over de repressie van katholieken in de Sovjet Unie: “De Paus? Hoeveel divisies heeft de Paus?” Poetin zal zich op dezelfde manier afvragen: Europa? Wat heb ik nu werkelijk te vrezen van Europa?

Dat is niet veel. Europa is hopeloos verdeeld en vooral gericht op het beschermen van particuliere belangen. Engeland wil graag dat het roofkapitaal van Russische Oligarchen ongestoord naar de Londense City blijft stromen, Frankrijk wil graag wapens blijven verkopen, Nederland wil haar enorme investeringen in, en handel met, Rusland niet in gevaar brengen, en Duitsland is — net als een aanzienlijk aantal andere Europese landen — afhankelijk van Russisch gas (dat Nederland weer wil distribueren).

Gewapend conflict met nucleaire macht Rusland is natuurlijk volstrekt ondenkbaar, wat dat betreft is de wereld sinds de Koude Oorlog niet veranderd. De stilzwijgende acceptatie van de inlijving van de Krim is echter geen goed idee. De overtuiging lijkt steeds meer post te vatten dat de Krim inderdaad ook gewoon bij Rusland hoort. Daarmee wordt een aantal problemen onder het tapijt geveegd. Op de Krim leven bijvoorbeeld weer grote minderheden van Krim-Tataren en Oekraïners. Die zijn niet blij met de recente ontwikkelingen. De schaamteloze inbreuk in de internationale rechtsorde schept daarnaast een gevaarlijk precedent. De grenzen van de Oekraïne zijn ooit door Rusland gegarandeerd. Het is geen goed idee om dat los te laten. De voormalige Sovjetrepublieken in de periferie van Rusland zijn vergeven van grote Russische minderheden. Als we het principe accepteren dat die zich bij Rusland moeten kunnen aansluiten, dan zijn de rapen gaar.

Wat vooral noodzakelijk is, is dat de Oekraïne met hulp van Europa snel wordt gestabiliseerd. Alleen als de Oekraïne een nieuwe krachtige staat wordt die geloofwaardig zijn eigen grenzen kan beschermen zal Poetin ophouden met het destabiliseren van de grensstreken. Het verder uiteenvallen van Oekraïne zou pas echt een ramp zijn. Dat zal zeker vele miljarden kosten. Het zou echter verkeerde zuinigheid zijn om Oekraïne aan haar lot over te laten.