Waarom de Baltische landen bang zijn voor Rusland

Sinds Rusland’s gewapende annexatie van de Krim en inval in Oost-Oekraïne waarschuwen in de Europese Unie vooral de drie Baltische landen voor verdere Russische agressie. Estland, Letland en Litouwen stellen dat alleen een harde opstelling van de EU en van de Navo deze kan voorkomen. Het zgn. “oude Europa”, waartoe ook Nederland behoort, doet nogal eens meesmuilend over hun bezorgdheid. Zij zetten de Balten weg als houwdegens en overdreven zwartkijkers.

Na de Russische overwinning op Zweden in 1790 werd het gebied dat de huidige Baltische landen omvat onderdeel van het Russisch Keizerrijk. De Tsaren voerden een actief russificatie-beleid om de autonomie van de Baltische provincies te verkleinen, onder meer door het verplicht stellen van de Russische taal en kolonisatie door Russische boeren. Na de Russische revolutie van 1917 slaagden de Balten er in hun nationale onafhankelijkheid uit te roepen die ze tot 1939 konden bewaren. Het “Molotov-von Ribbentrop pact” van 1939 tussen de Sovjet-Unie en Nazi-Duitsland leidde echter tot hun bezetting en vervolgens inlijving door door de Sovjet-Unie.

De harde russificatiepolitiek hernam, onder andere door een actieve migratie van Russen naar de Baltische landen. Hun aandeel in de Letse bevolking nam toe van 10,5 % in 1935 tot 34 % in 1989. In Estland groeide het aantal Russen van 22.000 in 1945 naar 475.000 in 1991, of 35 % van de bevolking. Litouwen heeft nooit een grote Russische minderheid gehad, momenteel bedraagt die 6 %.

Daarnaast hebben de drie landen zwaar geleden onder massale deportaties van hun bevolking door de Sovjet-machthebbers. Meer dan 200.000 Balten, waaronder vrouwen en kinderen, werden tussen 1940 en 1953 naar Siberië en Centraal-Azië gedeporteerd en 75.000 naar strafkampen gestuurd. Door de kleine bevolking in het gebied is er praktisch geen familie die aan deze verschrikkingen heeft kunnen ontkomen.

Nederland heeft vijf jaar geleden onder een Duitse bezetting, die inmiddels zeventig jaar achter ons ligt. Nog altijd bestaan er echter, ook onder jongeren, anti-Duitse gevoelens. Hoe moeten Balten dan denken over Rusland, dat hun landen meer dan honderd jaar bezet heeft en zich aan zulke wandaden heeft schuldig gemaakt? Stel dat Nederland tussen 1945 en 1990 bezet was gebleven en dat Duitsers 34 % van de bevolking zouden zijn gaan uitmaken. Dan zouden we nu vijf miljoen Duitsers, voormalige bezetters, in ons midden hebben. Hoe zouden wij ons tegenover die bevolkingsgroep en tegenover het land waar ze vandaan kwamen hebben opgesteld?

Vanuit Baltische optiek is het daarom niet verwonderlijk dat zij na het uiteen vallen van de Sovjet-Unie in 1991 snel hun heil zochten in de Navo en de Europese Unie. Dat was hun eigen, vrije, keus en alles duidt erop dat het een verstandige was. De afgelopen vijfentwintig jaar hebben Estland, Letland en Litouwen zich tot stabiele en welvarende democratieën ontwikkeld. Internationaal erkende vergelijkingen over democratie en vrijheid geven dat duidelijk aan. Hun per capita BBP schoot omhoog van $ 2500 in 1991 tot $ 15.000 in 2013.

De Baltische landen zijn uiterst kwetsbaar voor Russische dreigingen. Ze hebben ze een 520 kilometer lange grens met Rusland en de Russische enclave Kaliningrad, thuisbasis van de Russische Baltische vloot, ligt direct naast Litouwen. Daarnaast is hun bevolkingsaantal, 6,2 miljoen in totaal, zeer gering en liggen ze geografisch geïsoleerd t.o.v. de EU- en Navo-kernlanden.

Al in 2007 was er een massale drie-weken lange cyberaanval op Estland. Sinds 2014 is het aantal door Rusland uitgelokte incidenten sterk toegenomen. Vorig jaar september werd een Estlandse grenswacht vanaf Ests, dus ook EU- en Navo-, grondgebied vanuit Rusland ontvoerd en zit nog steeds in een Moskouse gevangenis. In dezelfde maand sprak Rusland dreigende taal over de manier waarop de Balten hun Russische minderheden zouden behandelen. De Russische marine nam in internationale wateren een Litouwse vissersboot in beslag. Het aantal schendingen van het Baltisch luchtruim door Russische gevechtsvliegtuigen is enorm gestegen. De Letse regering is zeer bezorgd geraakt door de toename van Russische propaganda gericht op de Russische minderheid in Letland. Afgelopen mei werden schepen die kabels legden tussen Litouwen en Zweden gevaarlijke gehinderd door Russische marineschepen.De laatste verontrustende ontwikkeling is het voorstel van de Moskouse commentator Rostislav Ishchenko om delen van de Baltische kuststrook ‘preventief’ te bezetten om de Navo te pareren. Ook al is er momenteel geen concrete dreiging dan is zo’n bezetting nodig om een effectief front klaar te hebben voor het geval dat.

Zo wordt duidelijk dat de andere EU- en Navo-lidstaten er goed aan zouden doen om de analyses en waarschuwingen van de drie Balten uiterst serieus te nemen waar het gaat om de politiek die tegenover Rusland dient te worden gevolgd.