Waarom de mens niet uniek is

Maar er hebben veel mensachtige soorten rondgelopen op aarde.

Enige jaren verbaasden wetenschappers de wereld met de ontdekking van de Hobbit, die leek op een tweede mensachtige soort, die wellicht tot zo’n 18 000 jaar geleden leefde op een Indonesisch eiland. De Hobbit was niet groter dan een meter en had een brein dat drie keer zo klein was als dat van een mens. Toch vervaardigde de Hobbit complexe werktuigen.

De vondst deelde de wetenschappelijke wereld in twee kampen. Volgens sommigen zou het toch om mensen gaan, en niet om een andere mensachtige soort. Deze Hobbit-mensen zouden aan een vreemde ziekte lijden die maakte dat ze op dwergen leken.

Het andere kamp van wetenschappers gelooft dat de Hobbit een andere soort dan de mens is. De Hobbit zou afstammen van de Homo erectus, die van zo’n 2 miljoen jaar geleden tot ongeveer 300 000 jaar geleden leefde. Homo erectus zou er van enige afstand uitzien als een mens: hij was 1m80 lang, liep fier rechtop en had een onbehaarde huid. Van dichtbij zou men nog wat aapachtige trekken kunnen ontwaren, zoals een vrij platte neus en wat geprononceerde wenkbrauwbogen en een laag voorhoofd.

Maar recente analyses van enkele Hobbit-skeletten brachten nu aan het licht dat de Hobbit zou afstammen van een mensachtige soort nog veel ouder dan Homo erectus. De robuuste brede kaak, het grote bekken en de korte scheenbeenderen van de Hobbit lijken erop te wijzen dat de soort meer verwantschap heeft met Homo habilis. Homo habilis leefte tot zo’n 1,4 miljoen jaar geleden. Het was een behaard wezen dat rechtop liep, en meer op een aap dan op een mens leek.

De Hobbit, de Homo erectus en Homo habilis zijn één van de vele tientallen mensachtige soorten die ooit op aarde rondgelopen hebben. Van al deze soorten blijft er nog maar één over: wij. Onze meest naaste verwanten die vandaag de dag nog leven zijn de chimpansee en de bonobo: behaarde apen voor wie de evolutie leek stil te staan. Wat de illusie creëert dat de mens uniek is het dierenrijk. Maar als we al die uitgestorven mensachtige soorten beschouwen, dan zien we dat de natuur geen uitzondering maakt voor intelligente, met zelfbewustzijn begiftigde diersoorten die complexe werktuigen kunnen maken. Ook Homo sapiens is maar een klein zijtakje van de grote boom van het leven, een takje dat ooit op een stormachtige winterdag zal afknappen en naar beneden tuimelen.