Waarom een doorbraak in linkse samenwerking nu cruciaal is

Het toeslagenschandaal, de wachtlijsten in de Jeugdzorg, de aardbevingsschade in Groningen en de stikstofcrisis. Ingewikkelde en urgente vraagstukken die diep ingrijpen in het leven van duizenden mensen. De bestaanszekerheid van veel Nederlanders staat onder druk. Want een woning wordt een luxeproduct voor rijken als de politiek niet snel ingrijpt. Het IPCC-rapport van de VN toont aan dat we nú in actie moeten komen, om op tijd klimaatverandering te pakken – de komende jaren zijn cruciaal. En torenhoge energierekeningen komende winter zullen vele gezinnen in armoede en schulden storten. Het is het gevolg van nalatigheid of zelfs bewust beleid en politieke keuzes van drie kabinetten onder leiding van de VVD en premier Rutte. Kortom: werk aan de winkel.

Toch konden de politieke partijen pas zeven maanden na de verkiezingen over de inhoud gaan praten. Een halfjaar is verloren rondom de vraag: wie gaat met wie? Het was een gênante vertoning. De conclusie van deze Haagse stoelendans is dat de vier partijen van het vorige centrumrechtse kabinet het tóch opnieuw met elkaar gaan proberen. De oude coalitie, die de afgelopen jaren weinig heeft gedaan om kloven te overbruggen en schandaal na schandaal met trucjes heeft overleefd. Het straalt niet de ‘nieuwe bestuurscultuur’ uit waar iedereen het over heeft.

Deze politieke lamlendigheid wordt mede veroorzaakt door een totaal versplinterd landschap. Met 19 partijen in de Tweede Kamer en minimaal 4 partijen die nodig zijn voor een meerderheidskabinet, is de weg naar een stabiel landsbestuur een ingewikkelde kronkel geworden. Formeren is nooit een makkelijk proces geweest. Ook in de jaren 1970 – 1990, toen het CDA, de PvdA en de VVD met zijn drieën nooit onder de 100 zetels zaten, en daar vaak ver boven uitstegen, waren formaties regelmatig stroperig. Toch zaten er nog nooit zoveel fracties in de Tweede Kamer als nu, en is dit (na 2017) pas de tweede keer ooit dat er überhaupt geen meerderheidskabinet mogelijk is met minder dan vier partijen. Deze versplintering is ook aan linkerzijde te zien, waar geen enkele partij boven de 10 zetels uit komt.

De uitweg uit deze formatie is dat de verschillende partijen hun ego aan de kant schuiven en de handen ineenslaan om de grote problemen waar Nederland voor staat, zoals de klimaatcrisis en de woningcrisis, aan te pakken. Het initiatief van GroenLinks en de Partij van de Arbeid om samen op te trekken is daarom te prijzen. Het laat zien dat samenwerken wel mogelijk is, als landsbelang boven deelbelangen gaat. Beide partijen stellen bestaanszekerheid en sociale grondrechten centraal. De inhoudelijke verschillen tussen beiden zijn klein. Vanuit de inhoud samen optrekken is dus een logische stap. PvdA en GroenLinks kwamen dan ook gezamenlijk met concrete voorstellen tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen om de woningcrisis en de klimaatcrisis aan te pakken.

Politiek gezien houden Klaver en Ploumen elkaar dan ook sterk vast. Natuurlijk probeerden de VVD en het CDA om hen uit elkaar te spelen, maar dat is niet gelukt. Klaver en Ploumen zijn er van overtuigd dat je meer bereikt als je samen optrekt, ook na de formatie. In de oppositie kunnen de PvdA en GroenLinks samen een sterk roodgroen geluid laten horen.

Hoewel de formatie nu pas écht begonnen is, is het scenario van vervroegde verkiezingen steeds realistischer. Het CDA blijft een instabiele factor in de formatie De onderlinge verhoudingen tussen de vier formerende partijen zijn gespannen. In de Eerste Kamer heeft deze coalitie geen meerderheid. En er liggen drie zware parlementaire enquêtes in het vooruitschiet. GroenLinks en de PvdA moeten zich dus gaan voorbereiden op Tweede Kamerverkiezingen die sneller kunnen komen dan we denken.

Daarom is een doorbraak in de linkse samenwerking nu nodig. Verken dus nu de mogelijkheden om één gezamenlijk 10 puntenplan en één linkse lijst inzet te maken voor de landelijke campagne. Uit een opiniepeiling van I&O Research bleek dat een combinatie van PvdA en GroenLinks bij landelijke verkiezingen gelijk de grootste kan worden: met meer zetels dan de VVD. Ook strategische stemmers afkomstig van D66, SP en Partij voor de Dieren lijken bereid om op deze nieuwe linkse lijst te stemmen, zo blijkt uit dit onderzoek. Het zou een historische doorbraak betekenen, waarmee de PvdA en GroenLinks samen een sterke sociale en groene agenda kunnen realiseren. Het kan een voorschot zijn op een brede, linkse volkspartij waarin jong tot oud, praktisch en theoretisch opgeleid zich in kan herkennen.

Maak nu tempo in het proces van linkse samenwerking. Betrek de leden vooraf en leg uit waarom een doorbraak op links noodzakelijk is. Want klimaatverandering en groeiende ongelijkheid wachten niet. Bovendien laten de linkse partijen dan zien dat het mogelijk, zelfs cruciaal is, om de samenwerking op te zoeken in dit versplinterede politieke landschap. Hopelijk doet goed voorbeeld, goed volgen.