Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Waarom een groots akkoord niet heilzaam is

  •  
31-12-2012
  •  
leestijd 3 minuten
  •  
BNNVARA fallback image
De verschillen met de crisis uit de jaren 80 zijn te groot
Veel mensen pleiten voor een groots akkoord over de aanpak van de crisis. Een soort Akkoord van Wassenaar, net als 30 jaar geleden, in 1982, toen de politiek, werkgeversorganisaties en vakbonden een akkoord bereikten over loonmatiging. Dit akkoord draaide om loonmatiging in ruil voor arbeidstijdverkorting en markeerde een bloeiperiode van het zogenaamde poldermodel. Dit had een gunstig effect op de economie, de werkloosheid daalde, de concurrentiepositie van Nederlandse bedrijven verbeterde en de export steeg aanzienlijk. Kortom, een succesvol recept in een moeilijke tijd.
Zou dit Wassenaar-recept weer werken in de huidige crisis? Helaas niet, daarvoor zijn de verschillen met 30 jaar geleden te groot. Laten we die verschillen tussen toen en nu even puntsgewijs langslopen:
– De crisis uit de jaren 80 van de vorige eeuw was vooral een conjuncturele crisis en hing nauw samen met de oliecrisis van 1979; de huidige crisis is een systeemcrisis die diep geworteld is in ons consumptiegedrag en productiewijze. – De crisis uit de jaren 80 draaide vooral om de hoge werkloosheid en arbeidstijdverkorting, wat toen werd gezien als het ultieme antwoord; in de huidige crisis is de werkloosheid aanzienlijk lager dan verwacht, mede door de groei van de werkgelegenheid in de publieke sector. En nu gaat eerder om arbeidstijdverlenging dan –verkorting. – De samenleving in de jaren 80 was wezenlijk anders, een verticale samenleving die top-down en centraal werd gestuurd, waarbij politiek, werkgevers- en werknemersorganisaties op het toppunt van hun macht waren. De huidige samenleving is horizontaler, diverser en bottom-up, met snel afbrokkelende macht van traditionele instituties, die niet meer het vermogen en vertrouwen hebben om dwingend centraal te sturen. – De huidige systeemcrisis vraagt om systeemvernieuwing, vernieuwing van de traditionele (semi-)publieke stelsels, zoals de zorg, arbeidsvoorziening, woningmarkt, financiële sector en energiesector, op weg naar een nieuw economisch systeem; de jaren 80 crisis draaide juist niet om systeemvernieuwing maar meer om systeembehoud vanuit een conservatieve strategie. – In de jaren 80 draaide het vooral om stabiliteit en vertrouwen, men streefde naar consolidatie en economische stabiliteit vanuit onderling vertrouwen tussen de machtspartijen; momenteel bevinden we ons in een kantelfase, waarbij instabiliteit en turbulentie de boventoon voeren. In zo’n chaotische fase werkt het streven naar stabiliteit juist averechts, daarvoor ontbreekt ook het collectief sturend vermogen.
Kortom, een relatief eenvoudige, maar ingrijpende ingreep à la het akkoord van Wassenaar zou nu niet meer werken en de systeemcrisis zelfs kunnen verergeren. Wat werkt dan wel? Alleen een intelligente veranderstrategie kan ons verder helpen: een strategie voor de lange termijn vanuit het besef dat deze systeemcrisis nog wel 10 jaar kan duren. Vanuit een visie op een nieuwe economie, die schoon, groen en circulair is en gericht op de hervorming van onze maatschappelijke stelsels. Vertaald in grote opgaven voor de gebouwde omgeving en bouw, chemie/agrofood/energie en maakindustrie, vanuit een nieuw industriebeleid voor de lange termijn.
Dat vraagt om visie, lef en daadkracht van een aantal leiders uit politiek, bedrijfsleven en samenleving.
Volg Jan Rotmans ook op Twitter

Meer over:

politiek, opinie
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.