Waarom er helemaal niets mis is met het NRC-artikel

Op Twitter stelde ik de vraag waarom het NRC-artikel van Guus Valk en de begeleidende illustraties racistisch zouden zijn. De antwoorden waren:

•     “OMG!” •    “Typische Nederlandse reactie.” •    “Doe niet alsof je dom bent, Mihai. Je maakt jezelf belachelijk. Echt.” •    “Je bent met opzet een ignoramus. Ik heb geen tijd voor jouw soort. Pak een woordenboek.” •    “Het N-woord. Duh.”

Tot zover de explicaties, waarna ik kennelijk nog net zo dom bleef als daarvoor.

Guus Valk schreef een recensie van drie boeken in het NRC, met de titel: Nigger, are you crazy? Hoe vernietig je de zwarte identiteit? De titel kwam niet van Valk zelf, maar van de NRC-redactie. Het artikel, met de begeleidende illustraties, schepte een ware Apocalyps op Twitter. De noviteit bereikte zelfs The Washington Post waar Karen Attiah een streng opiniestuk schreef, met stellingen zonder onderbouwing:

Hoe een groep Nederlandse redacteuren besloot een poging tot het onderzoeken van ras en racisme in de VS te publiceren in een belangrijke krant met gebruik van het Engelse N-woord en Blackface, is op zijn minst onbegrijpelijk en zet op zijn meest aan tot razernij.

Het is niet evident dat het woord ‘nigger’ bij voorbaat racistisch is. Datzelfde geldt voor de illustraties van een zwart mens, in de bekende stereotypering van Blackface, inclusief dikke rode lippen. Op het eerste gezicht lijkt dat misschien zo, maar zo leek ook Gustave Courbet’s schilderij ‘ L’Origine du Monde ‘ op porno waarna de hygiënemanager bij Facebook op deleteknop bonkte. Zonder onderzoek is niet te bepalen of iets wel of niet racistisch is.

En dus ging ik op onderzoek.

Guus Valk recenseerde drie Amerikaanse boeken over racisme: ‘ Between the World And Me ‘ van Ta-Nehisi Coates, ‘ Loving Day ‘ van Mat Johnson en ‘ The Sellout ‘ van Paul Beatty. ‘ The Sellout’ is satirisch à la De Speld, alles staat op zijn kop. De inwoners van een stadje vertrekken en men probeert hen vast te houden door oude tradities te herstellen, zoals slavernij en segregatie. Voordat je het weet sleept men een zwarte slavendrijver voor de rechter. De zwarte conservatieve rechter Clarence Thomas doorbreekt zijn legendarische zwijgzaamheid met de vraag: ‘Nigger, are you crazy?’ De rechter wil weten hoe vandaag de dag een zwarte man de Grondwet kan overtreden door een slaaf te bezitten.

De NRC-redactie gebruikte deze vraag dus als uitloktitel, de uitleg kwam later in het stuk van Valk. Is de titel racistisch? Nee, niet als je de titel in zijn volledigheid leest, inclusief ‘Hoe vernietig je de zwarte identiteit?’ Niet als je het hele stuk leest, waar Valk de rassenverhoudingen veroordeelt. Niet als je zijn lovende woorden leest, over de drie antiracistische boeken.

Het artikel van Valk is juist een aanklacht tegen de Amerikaanse toestanden, zoals politiegeweld, doodschieten van zwarten en de materiële ongelijkheid. En de illustraties doen hetzelfde.

Karen Attiah citeert een blog van schrijfster Simone Zeefuik:

Behalve de racistische titel, is het stuk gelardeerd met illustraties van Aron Vellekoop León die Zwart afbeelt zoals de meeste witte Nederlanders het zien: koloniaal, onderdanig, droevig met een scheutje blackface…

Zeefuik heeft de illustraties niet begrepen. Het zijn geen beelden van de zwarten, maar beelden van het racisme zelf, van de discriminatie, van de stereotypen. Aron Vellekoop León verbeeldt wat je als zwarte in Amerika moet verdragen.

Michel Krielaars, redacteur van de bijlage boeken voor NRC, legde het uit in zijn mail aan Attiah:

De tekeningen zijn letterlijke illustraties van stereotype en witte agressie.

We moeten onderscheid maken tussen de mensen zelf (de zwarten) en de stereotypen van de witten. De plaatjes illustreren niet de mensen, ze klagen de stereotypen aan.

Maar wát is racisme? Racisme is onverdiende voordelen voor een groep eisen (of veroorzaken), of onterechte nadelen voor een andere groep, op basis van (vermeende) biologische verschillen. De racist wil een ongelijke verdeling van geld, macht, rechten en privileges tussen verschillende groepen en geeft als argument een biologisch verschil, zoals kleur. Racisme is meestal sociaaldarwinistisch en veronderstelt dat één van de groepen superieur is, dat de superieure moet overleven en het slechte mag sterven. De superieure mag de inferieure als wegwerpvoorwerp gebruiken.

Ik ken de Impliciete Associatie Testen uit de psychologie, die aantonen dat we allemaal onbewust racistisch zijn. Dit onbewuste racisme kan ons ook onbewust racistisch doen handelen. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat de Zwarte Piet-traditie kinderen indoctrineert waardoor ze de rest van hun leven veronderstellen dat witte mensen de baas moeten zijn en zwarten de knechten. Maar ik zie geen enkele reden waarom het stuk van Valk onbewust racistisch zou kunnen zijn, hoe het onverdiende voordelen voor witten kan veroorzaken, of onterechte nadelen voor de zwarten.

Daarom is mijn uitdaging aan de critici: bewijs het.

Volg Mihai ook op Twitter