Waarom mijn kritiek op de Turkse regering niet subjectief is

Afgelopen week kreeg ik op joop.nl een lawine aan kritiek te verduren over mijn artikel ‘Turkije glijdt verder af naar religieus getinte politiestaat’. Heel anders ging het een paar dagen daarvoor met het op joop.nl verschenen artikel ‘Val de Turkse democratie nu niet aan’. Hans Feddema ging daarin lijnrecht in tegen mijn kritiek op de Gerechtigheids- en Ontwikkelingspartij (AKP) en de beweging rond de religieuze prediker Fethullah Gülen. Het leverde Feddema veel complimenten op, omdat hij zo ‘objectief’ was.

Feddema vergat te schrijven dat hij niet alleen naar Istanbul trok, maar in gezelschap van Mehmet Cerit, de directeur van het door Fethullah Gülen geïnspireerde Cosmicus College. Dat blijkt uit zijn twitterberichten. Mede omdat hij dit verzweeg, plaatst deze omstandigheid vraagtekens bij zijn objectiviteit. Dat hij na zijn terugkeer in Nederland uitgerekend een stuk over Turkije moest schrijven voor joop.nl, waar door mijn toedoen veel kritiek op de AKP en de Gülenbeweging is verschenen, valt eveneens op. Het was ook voor het eerst dat Feddema iets voor joop.nl schreef. In dat alles kan ik geen toeval herkennen. Temeer omdat het een bekende strategie is van de Gülenbeweging om publicisten voor een gezellig reisje naar Turkije uit te nodigen. 

Het is duidelijk dat de volgelingen van Fethullah Gülen mijn artikelen als hinderlijk ervaren. In december kreeg ik in Istanbul al bezoek van een vertegenwoordiger van de Nederlandse tak van de Gülenbeweging. Een aardige man, die mij tijdens een vriendelijk gesprek subtiel van gedachten probeerde te veranderen. Omdat ik mijn kritiek vervolgens niet voor me hield, werd kennelijk besloten om het via Hans Feddema over een andere boeg te gooien. Ik ken Hans Feddema als een goed mens. Maar ook als iemand met een hang naar het geloof, wat wellicht zijn oordeel versluiert over de religieuze AKP en de Gülenbeweging. In ieder geval krijg ik niet de indruk uit zijn artikel dat hij in Istanbul kritische journalisten heeft gesproken. Medestanders van de AKP en de Gülenbeweging des te meer.

Ondertussen wordt mij niet alleen subjectiviteit verweten, maar ook dat ik het op zou nemen voor het kemalisme, de ‘neonationalisten’, de militairen of zelfs de ‘diepe staat’. Om te illustreren dat ik daar geen enkele affiniteit mee heb, is een duik in de Turkse geschiedenis in feite onvermijdelijk. Daartoe heb ik ook een poging ondernomen, maar dat is in de vorm van een artikel voor joop.nl ondoenlijk (1). Gezien de geringe basiskennis in Nederland over de Turkse politiek, zou het te gecompliceerd en te lang worden. Daarom beperk ik me tot mijn conclusie dat de tijd van de kemalisten en de machtige positie van de militairen voorbij is en dat dit gezien de door hen gepleegde misdaden een goede zaak is. Met dat laatste feliciteer ik de AKP. 

Verder is het goed dat de Koerden onder de AKP meer rechten hebben gekregen (al is de oplossing van hun problematiek daarmee nog niet in zicht). Zoals het goed is dat niet-seculiere moslims meer vrijheid kennen sinds de AKP aan het roer staat in Ankara. Maar religieuze vrijheid kan alleen bestaan binnen het kader van algemene vrijheid. De vrijheid van de vele miljoenen seculiere Turken dient eveneens gewaarborgd te zijn. De vervolging van een cartoonist, zowel als van vertalers en uitgevers van enigszins erotische literaire meesterwerken, is wat dat betreft een veeg teken voor de toekomst. Dat onlangs een muziekconcert werd afgelast op de geboortedag van Mohammed, eveneens. En dan is er uiteraard Erdogans opmerking over ‘religieuze generaties’. 

Die vijftig procent stemmen voor de AKP zijn geen vrijbrief voor een hegemonie van de meerderheid. Democratie impliceert ook rechten voor minderheden. Goed, het handjevol christenen en joden in Turkije krijgt die rechten en dat doet het goed in het westen. Maar hoe zit het met de twintig procent alevieten, die een soennitische imam in de maag gesplitst krijgen, terwijl hun gebedshuizen niet erkend worden? De bevolking van Turkije is te divers voor het juk van de electorale meerderheid. Of die meerderheid nu op seculiere nationalisten stemt, of op islamisten.

Het pleit voor de AKP dat er minder gemarteld wordt in gevangenissen. Prima. Alleen zitten die gevangenissen nog wel altijd bomvol met politieke gevangenen. En heus niet alleen met Ergenekon- en KCK-verdachten, maar ook met linkse activisten en academici. En met honderden studenten die demonstreerden voor vrij onderwijs. Dergelijke zaken leren dat er, ondanks dat de misdaden van de kemalisten tot het verleden behoren, nog altijd mensenrechten worden geschonden in Turkije. Het lag misschien anders als er sprake was van een opgaande lijn, maar naarmate de kans op EU-lidmaatschap verbleekte, werd de mensenrechtensituatie alleen maar zorgelijker. De opkomst van Turkse economie, die trouwens eerder volgt uit de richtlijnen van het IMF en de Wereldbank dan het beleid van de AKP, wordt daar in de reacties op mijn artikelen vaak tegenin gebracht. Economisch succes en mensenrechten zijn echter twee verschillende zaken. 

Zolang er mensenrechten worden geschonden in Turkije ontslaat niets mij van de journalistieke plicht dat feit op tafel te leggen. Fethullah Gülen kan dan voor allerlei geheimhouding pleiten, maar voor mij gaat niets boven de waarheid. Dat de PVV daarmee in de kaart gespeeld zou worden, is geen argument. Niet zolang premier Erdogan dat zelf doet met uitspraken over ‘religieuze generaties’. Nadat de premier in Turkije veel kritiek had gekregen over uitlatingen in dit verband, gooide hij er overigens een voor hem typerend ongenuanceerd inzicht tegenaan. Door eraan toe te voegen dat ‘religieuze generaties’ het enige alternatief zijn voor ‘dakloze drugsgebruikers’.

1.Wie dit oorspronkelijke artikel wil lezen kan het hier vinden