Waarom praten over "witte privileges" een slecht idee is

Wie in Nederland wordt gediscrimineerd, heeft de wet aan zijn zijde. Vers twee is of je daar veel voor koopt. Zo zijn de nodige werkgevers niet van je gediend als je de verkeerde achternaam draagt maar ze zullen je altijd afwijzen omdat je niet in het team past of nét de verkeerde ervaring hebt. Sinds Pim Fortuyn geldt het als heel dapper om het te hebben over de lichtgetinten uit lichtgetintië en vergelijkbaar fraais omdat je dan op heldhaftige wijze voor de vrijheid van meningsuiting opkomt. Althans in sommige kringen denkt men zo en dat zijn eigenlijk best wel veel en uitgebreide kringen.

Slavernij Daar is ras al zowat sinds de landing van de pilgrim fathers een obsessie. Dat komt vooral door de slavernij. Blanken konden hun vrijheid niet verliezen – om precies te zijn: je kon aanvankelijk wel indentured servant worden maar die slavernij duurde maximaal zeven jaar of totdat je volwassen was – blanken konden hun vrijheid dus niet verliezen maar één druppel Afrikaans bloed plaatste je al aan de verkeerde kant van de scheidslijn waar je bijvoorbeeld wegens schulden kon worden verkocht.

Raszuiverheid Door die manier van denken gaat Barack Obama vandaag de dag nog door voor een “zwarte” president terwijl hij toch een blanke Amerikaanse moeder heeft en een zwarte Keniaanse vader. Hij behoort tot een categorie van mensen die deze eeuw steeds “normaler” worden, zij die geboren zijn uit een internationale en/of interraciale relatie. Zij zijn qua afkomst niet zo precies te definiëren maar er bestaat dus een vorm van denken die dat ontkent: je bent óf voor 100 procent blank of helemaal niet. Je komt vormen van deze denkwijze overal tegen waar Europeanen kolonialisme hebben bedreven en zich al dan niet in het verborgene mengden met de lokale bevolking. De meest fanatieke was natuurlijk de Apartheid in Zuid-Afrika maar ook het Nederlands Indië van de eerste helft van de twintigste eeuw kent talrijke voorbeelden van dit rassen-denken met de bijbehorende blanke raszuiverheid. Bibliotheken zijn volgeschreven om een en ander “wetenschappelijk” te onderbouwen. De inhoud van die boekerijen is allemaal ontmaskerd als gevaarlijke onzin en flauwekul. Je kunt mensen geen eigenschappen of talenten toedichten op grond van huidskleur. Geen mens durft het nog te hebben over “het gele gevaar” of de last van de blanke die de harde plicht heeft om de negers van Afrika te bekeren en te beschaven.

Maar het is heel modern, links en eigentijds om het te hebben over “white privilege”. “Check your privilege”, krijgen blanke studenten aan Amerikaanse universiteiten vaak te horen. Een van hen, nazaat van holocaust- en Stalinslachtoffers schreef er in Time een woedend stuk over.

Voorrecht wél geërfd Heel in het kort komt de white privilege-theorie op het volgende neer: blanken hebben altijd een streepje voor, zij hoeven nooit zo hard voor hun carrière of hun rechten te vechten als mensen met een andere raciale achtergrond. In die zin is de zoon van een zwarte chirurg altijd slechter af dan het kind van een blanke werkloze. Zijn huidskleur helpt hem ondanks alles verder. Dat heeft niet met genen te maken maar hij heeft dat voorrecht wel geërfd omdat hij profiteert van het institutionele racisme in het land. 

Ons land zélf is in tegenstelling tot zijn koloniën nooit een samenleving geweest waar maatschappelijke tegenstellingen een kleurtje hadden. Het heeft ook nooit een wetgeving of instellingen gekend die zelfs maar naar racisme zweemden, dit in tegenstelling tot de Verenigde Staten. Er bestond natuurlijk wel het nodige vooroordeel maar dat werd naarmate de twintigste eeuw vorderde, steeds meer teruggedrongen tot de stamtafel en het fluistercircuit. Tot Pim Fortuyn het van de ene op de andere dag heel erg salonfähig, dapper en vooruitstrevend maakte. Sindsdien denken veel Nederlanders – hele “volksstammen” ben je geneigd te schrijven – dat de hoofdtegenstelling in de maatschappij een raciale is. Dat het gaat om de autochtonen tegen de buitenlanders, de Marokkanen of hoe de vijand maar wordt aangeduid. Daardoor is het hele politieke klimaat in ons land verziekt geraakt en verziekt gebleven.

Dochter van een plastisch chirurg Het helpt dan niet als je de blanken een proefje geeft van hun eigen medicijn. Ten eerste omdat de redenering niet deugt. Wie in een villa geboren wordt als dochter van een plastisch chirurg heeft het gegarandeerd gemakkelijker in het leven dan de zoon van een bijstandsmoeder. De kleur doet er niets toe. Het nakroost van een Curaçaose minister hoeft over minder horden te springen dan de kleinzoon van een ongeschoolde wiens vader aan stoflong stierf na zich kapot te hebben gewerkt in de Limburgse mijnen. En je kunt dat mijnwerkerskind niet aanspreken op het feit dat het studentencorps gedomineerd wordt door kinderen van blanke villabewoners. Net zo min als men zijn Marokkaanse buurman mag verwijten dat in Amsterdam-West andere mensen met Marokkaanse roots zich met straatterreur bezig houden. Het is een fundamenteel manier foute manier denken die de verkeerde tegenstellingen aanwakkert.

Ten tweede omdat je daarmee ander rassendenken, dat van Pim Fortuyn en Geert Wilders, legitimeert. Huidskleur – beweer je zelf – bepaalt immers de scheidslijnen in de maatschappij. Je erkent en onderstreept: de multiculturele samenleving is mislukt.

Nu hoor ik de tegenwerping al: “Je bent zelf blank”. Inderdaad. En ik heb er altijd bezwaar tegen gemaakt als anderen raciaal gedefinieerd worden. Ik laat het dan ook niet gebeuren dat anderen ongestraft met mij hetzelfde doen. De geschiedenis leert wat er gebeurt als je vooroordelen maar over je kant laat gaan omdat het allemaal niet zo ernstig is gemeend. Het wordt tijd dat we de stop weer in de hals stoppen van de fles geestelijk gifgas die Pim Fortuyn geopend heeft.

Stap één: keihard strijden tegen vooroordeel en discriminatie, in woord en daad. Dit land kent geen privileges. Dit land kent achtersteling. Dat bepaalt de kloof die de Nederlanders scheidt.

Volg Han ook op Twitter

Beluister dit opiniestuk hier

Het nieuwste boek van Han is De Mooiste Jaren van Nederland (1950-2000)