Waarom we ons te pletter sparen

Wie het kan in Nederland, spaart tegen de klippen op. De rente stelt niks voor. De grotere rekeninghouders krijgen een belasting voor hun kiezen op basis van vier procent fictief rendement. Dat maakt allemaal niks uit. Potten is hot. Hoe komt dat

Waarom stellen we massaal onze aankopen uit, ook als we daar in principe het geld wel voor hebben? Dat komt omdat Nederlanders een risicomijdend volk zijn. We zetten niet graag alles op één kaart. We bereiden ons voor op kwade tijden. Bijbelgetrouwe landgenoten kregen het verhaal van Jozef met de paplepel ingegoten. Hij voorkwam hongersnood in Egypte door voor de magere jaren te sparen. Niet voor niets ook is het verzekeringsbedrijf goeddeels een Nederlandse uitvinding. Raadpensionaris Johan de Witt bedacht de bijbehorende wiskunde op zijn wandelingen van huis naar het Binnenhof. Sinds de Gouden Eeuw hebben de Nederlanders zich ontwikkeld tot kampioenen in het afsluiten van verzekeringen.

Ons systeem van pensioenen en ons stelsel van sociale verzekeringen komen voort uit diezelfde mentaliteit. Je moet je beschermen tegen kwade dagen. Daarom zijn wij bereid een behoorlijk deel van ons inkomen daarvoor apart te leggen. Daarom ook willen wij een staat die niet alleen onze onderlinge relaties regelt maar ons ook beschermt. Ondanks dit alles is ook spaarzin gebleven: elke dag een draadje is een hemdsmouw in het jaar.

Op het moment is het kabinet Rutte II bezig om dwars tegen deze belangrijke culturele trek van onze samenleving in te regeren. Als Asscher zijn zin krijgt, zit de gemiddelde werknemer na een paar maanden al op bijstandsniveau, zodat de woonlasten niet meer betaald kunnen worden. Dan dreigt gedwongen verkoop met restschuld. Jongeren krijgen alleen maar flexbaantjes zodat zij van de ene op de andere dag brodeloos gemaakt worden. De AWBZ wordt uitgekleed en ouderen krijgen te horen dat ze zich eerst maar aan de familie moeten uitleveren voor de staat een beetje – dure – zorg wil leveren. Pensioenen blijken wankeler dan een halve eeuw lang is beweerd. Wie hier kanttekeningen bij plaatst, krijgt te horen dat hij conservatief is of een vooruitgangsverliezer of iemand die anderszins niet meer van deze tijd is.

Wij moeten de onzekerheid van deze tijd omarmen, zo luidt de officiële ideologie. En we krijgen er Asschers glimlach gratis bij. Wat doet een volk van risicomijders dan? Het durft niet meer te investeren. Het neemt het zekere voor het onzekere. Het probeert zoveel mogelijk te sparen. Dan heb je in ieder geval een buffer voor als het mis gaat. Zo verstilt de economie terwijl her en der spaarrekeningen groeien. Daardoor dalen de staatsinkomsten en groeit het tekort.

Die drie procent, dat begrotingsevenwicht, het is een fata morgana. Pas als je Nederlanders een redelijke zekerheid biedt, gaan zij weer geld uitgeven.

Volg Han ook op Twitter

Het laatste boek van Han van der Horst is: Nederland, de vaderlandse geschiedenis van de prehistorie tot nu