Waarom zouden we delen?

Het is een vraag die wetenschappers al lange tijd bezighoudt. Je hebt toch geen enkel belang bij eerlijk delen? Je gaat er helemaal niet op vooruit. Is eigenbelang niet wat uiteindelijk wat de wereld stuurt? Stel je voor dat we in de struggle to survive altijd uit medelijden de zwakkeren gespaard hadden, hoe zou dan ons genetisch materiaal ondermijnd zijn?

Dat is de visie van sociale evolutie: de principes die aan de biologische evolutie ten grondslag liggen zouden ook van toepassing zijn op de ontwikkeling van samenlevingen. Tegenover het idee dat egoïsme de basis voor alles is en zo niet, dat er dan toch een argument te vinden moet staan om het voordeel voor het individu te verklaren, staat het idee dat mensen altruïstisch zijn. Dat argument wordt gesteund door erop te wijzen dat in de natuur allerlei diersoorten elkaar helpen. Nou dan zullen mensen dat toch zeker ook doen.

Om dat te onderzoeken kun je in de echte samenleving eigenlijk nooit iets bewijzen. Daarom wordt de situatie versimpeld. Wat doen mensen in spelletjes? In het ultimatum spel krijgen mensen willekeurig tien euro en moeten ze een voorstel aan iemand anders doen over de verdeling. De ander kan het accepteren of weigeren. Omdat er voortdurend afwisseling is komt het er uiteindelijk op neer dat mensen fifty-fifty delen. Om het meer op de echte wereld te laten lijken kun je allerlei factoren in het spel brengen. Bijvoorbeeld dat de ander niet weet hoeveel geld je hebt om te verdelen. Dat geeft je de mogelijkheid stiekem oneerlijk te zijn. Dat heeft wel enige invloed, maar uiteindelijk wordt het dan ook toch ook fifty-fifty. De spelers beseffen dat het voor beide toch de beste strategie is.

Iets anders dat zou kunnen variëren is de spelstrategie. De onderzoekers introduceerden verschillende manieren om het spel te spelen. Als iemand steeds alle voorstellen tot delen accepteert (gunstige of ongunstige) en de ander accepteert alleen gunstige, dan bestaat er tussen de spelers een belangrijk verschil. Wat betekent dat voor het spel?

Nu komt schuldgevoel om de hoek kijken. Uit schuldgevoel blijken mensen toch meestal sportief. Maar is schuldgevoel dan niet onhandig in de natuur? Schuldgevoel blijkt op den duur de mensen die egoïstisch handelen op de knieën te krijgen. Sportief spelen bloeit op in een omgeving van schuldgevoel en wroeging. Wie gelijkwaardige voorstellen doet heeft minder kans afgewezen te worden en eerlijkheid wordt bij het spelletje uiteindelijk de beste strategie. En dus, zeggen de onderzoekers, er bestaat niet zoiets als natuurlijk altruïsme, maar eerlijk gedrag is niet meer dan calculatie en een strategie.

Ik word wiebelig van elk nieuw onderzoek waaruit zou moeten blijken hoe het precies zit en hoe we het noemen: altruïsme of verkapt egoïsme. Het kan me bovendien niet zo veel schelen wat er in het individu omgaat. Je moet naar zulk gedrag misschien in de eerste plaats kijken op het niveau van de gemeenschap. Wat is een gemeenschap die overleeft? Als dieren (inclusief mensen) elkaar helpen heeft de groep/gemeenschap meer kans te overleven en dat zorgt ervoor dat de leden van die gemeenschap van nature in zich hebben zich daarnaar te gedragen. Wie daar erg vanaf wijkt redt het misschien een tijdje, maar wordt op den duur toch buitengesloten. Mag ik nog een stemadvies geven voor de 19de? Stem op partijen en niet op mensen en dan met name op de partijen die een beleid voorstaan die het spel van het eerlijk delen niet frustreren.

 

 

Volg Ivan Wolffers ook op Twitter Ivan schrijft voor Joop elke dag een Gezond Weetje van de Dag:  klik hier voor een overzicht