Wat bedoelden de kiezers?

De kiezers hebben gesproken, maar zoals meestal waren ze niet al te duidelijk. Beter gezegd: ze hebben in de Tweede Kamer een enorme puinhoop aangericht. Want hoe moet het nu verder? De VVD heeft (ik baseer me op de laatste ANP-prognose ) gewonnen, dus Rutte IV zal er wel komen. Maar uit welke partijen moet dat kabinet bestaan?

In elk geval uit D66, zou je denken. Dat boekte de veruit verrassendste, door geen enkele opiniepeiler voorspelde overwinning. In plaats van terrein te verspelen, waar het tot voor kort naar uitzag, gaat deze partij er maar liefst 5 zetels op vooruit. Ze komt daarmee op 24. Een evenaring van het recordaantal uit 1994, lang geleden alweer. Die winst is in het geheel te danken aan de uitstekende campagne van haar lijsttrekker, Sigrid Kaag. Een andere verklaring kan ik althans niet verzinnen, want als regeringspartij heeft D66 zich de afgelopen vier jaar bepaald niet onderscheiden, en het verkiezingsprogramma is niet spectaculair anders dan bij voorgaande gelegenheden.

Maar D66 en VVD hebben samen maar 59 zetels. Om aan een Kamermeerderheid te komen moet daar dus nog het een en ander bij. Een voortzetting van de bestaande coalitie met CDA en ChristenUnie is op papier mogelijk. De vraag is wel of het CDA, dat bij de verkiezingen zeer tegenvallend presteerde, nog wel wil doorregeren. Na het verlies van 4 zetels is deze partij eerder toe aan een oppositiekuur. Partijleider Wopke Hoekstra houdt voorlopig zijn kaarten tegen de borst. Hij zal wel wachten op de officiële uitslag, waaruit moet blijken of nummer 2 Pieter Omtzigt meer voorkeurstemmen heeft behaald dan hij, en zo ja hoe veel.

Een heel andere vraag is of het linksige D66 nog wel door wil met de oude hap. PvdA en GroenLinks hebben samen 16 zetels behaald. Bedroevend weinig, maar samen met VVD en D66 zouden ze over 75 Kamerzetels beschikken. Net geen meerderheid, maar getalsmatig valt een dergelijke gok te overwegen. De zittende coalitie heeft tenslotte al anderhalf jaar ook niet meer dan 75 zetels, en die wist het daarmee steeds te redden. Het is echter uiterst onwaarschijnlijk dat Rutte met een ‘linkse wolk van partijen’ (om zijn eigen formulering te gebruiken) in zee zou willen. Gesteld dat PvdA en GroenLinks zelf al vinden dat ze in een kabinet moeten stappen. En gesteld dat het zou lukken de programma’s van deze partijen in elkaar te passen. Over de Eerste Kamer, die pas over twee jaar wordt herkozen en waar geen enkele logische coalitie voldoende draagvlak heeft, heb ik het dan nog niet eens.

Een probleem van totaal andere aard is de gigantische winst die de extreemrechtse partijen hebben weten binnen te slepen. Weliswaar heeft de PVV 3 zetels verloren, waardoor ze nu uitkomt op 17. Maar Forum voor Democratie, dat kort geleden nog vrijwel dood leek, krijgt 8 zetels, 6 meer dan het er had. En daar komen het gloednieuwe JA21 (4 zetels) en het al even gloednieuwe BoerBurgerBeweging (1 zetel) nog eens bij.

Weliswaar vormen deze partijen geen onmiddellijk gevaar, omdat de VVD heeft beloofd dat ze niet zal samenwerken met PVV en FvD. Maar mocht het niet lukken snel tot zaken te komen met de ‘normale’ partijen, dan zouden VVD-leider Mark Rutte en Wopke Hoekstra wel eens tot een noodoplossing kunnen besluiten. VVD, CDA, PVV, FvD en JA21 hebben samen ook een meerderheid. Een vrij ruime zelfs.