Wat is islamofobie?

Islamofobie. Het is een veel voorkomende aandoening. Maar wat betekent het eigenlijk? Op welk punt eindigt legitieme islamkritiek en waar begint de islamofobie?

Ik was onlangs verwikkeld in een online discussie met Sjaak van der Velden, historicus en voormalig redacteur van Spanning, het blad van het wetenschappelijk bureau van de SP. Het ging ongeveer zo: Sjaak van der Velden deed wat boude beweringen, ik stelde dat hij een nare vorm van islamofobie onder de leden had. Daarop volgende nog wat commentaren over en weer, waarin Sjaak van der Velden mij weer de ‘typische’ linkse reflex verweet, om elke islamkritiek als racistisch of islamofoob van de hand te doen. Uiteindelijk werden we door de Joop redactie uitgenodigd om wat uitgebreider verslag te doen van ons meningsverschil. Het al dan niet verheffende resultaat leest u hier.

Wat Sjaak van der Velden gemeen heeft met veel Nederlandse islamcritici, is dat zijn betoog op het eerste gezicht logisch lijkt, maar na een wat grondigere analyse zichzelf compleet blijkt tegen te spreken. Zo stelt hij dat het in het Westen heel fijn vertoeven is omdat we hier een eeuwenlange strijd om de vrijheid van godsdienst achter de rug hebben. Dat is een groot goed. Daarop volgt de klacht dat mensen accepteren dat de oproep tot gebed van de muezzin tot honderden meters in de omtrek is te horen. Hoort dat niet bij de godsdienstvrijheid, vraag ik me dan af? Kerkklokken zijn toch ook te horen op een zondagochtend? Ik ben zelf geneigd om te zeggen, wees dan consequent, houdt de publieke ruimte helemaal vrij van religieuze audio, kerkklokken incluis. Of is het enkel omdat de islam in Sjaak zijn woorden ‘een vreemde gewoonte’ is, dat hij een verschil maakt tussen moskee en kerk?

‘Linkse mensen gunnen de imams ook hun vrijheid om te pleiten voor sharia en jihad’, zo vervolgt Sjaak zijn klaaglied. Ter verduidelijking jihad betekent voor de meeste moslims religieuze toewijding, ik neem aan dat hij dat niet wilt verbieden, enkel het oproepen tot heilige oorlog. Dit is zo’n typische, valse rechtse debat truc. Allereerst: over welke linkse mensen heeft hij het in vredesnaam? Wie vindt het prima dat hier de sharia wordt ingevoerd of dat imams oproepen tot een heilige oorlog? Was het niet Donner die zei dat als een democratische meerderheid sharia wilde, dat het er dan van zou komen? Is die man links? Nou dan. Ten tweede: vrijheid heb je of je hebt het niet, het wordt je niet gegund. Het gunnen, dat is religieuze tolerantie, dat is iets anders. Godsdienstvrijheid zou niets waard zijn als het enkel een vrijheid betreft om overtuigingen te verkondigen waar iedereen het mee eens is. Als er daadwerkelijk sprake is van godsdienstvrijheid, dan heeft een conservatieve imam evenveel recht als een zwaar gereformeerde priester om zijn aartsconservatieve levensfilosofie te verkondigen.

In werkelijkheid is Sjaak een tegenstander van godsdienstvrijheid en wil hij paal en perk stellen aan de vrije expressie van godsdienstige overtuigingen. Daar kan ik tot op bepaalde hoogte in meegaan – het oproepen tot geweld lijkt me redelijk als grens die niet overschreden moet worden – maar wees dan consequent. Censuur en repressie van overheidswege geldt dan voor iedereen. Christenen en atheïsten incluis. Dan moet de overheid ook mensen als Theodor Holman – die oproept tot het neerschieten van Polen en Breivik heel lief vindt – gaan vervolgen.

Nog zo’n contradictie is dat Sjaak van der Velden de georganiseerde religie een monster noemt, maar zich vervolgens wel druk maakt over dat er geen kerken gebouwd zouden worden in islamitische landen. Wat overigens niet waar is, in Egypte worden bijvoorbeeld volop kerken gebouwd.

De al even paradoxale kern van Sjaak zijn betoog is de volgende: “Als iemand zich uitspreekt over de achterlijke opvattingen van moslims over vrouwen, homo’s of kinderbesnijdenis, dan krijgt hij een van de etiketten racist of islamofoob naar zijn hoofd. Is dat links of progressief? Het lijkt me juist links om achterlijke opvattingen en handelingen aan de kaak te stellen. Daarom bestreden de socialisten vroeger immers Kerk, Kazerne en Kapitaal. Als mensen reactionaire opvattingen hebben, dan moeten we ze daarop aanspreken.”

De ironie wil dat het idee dat moslims per definitie achterlijke opvattingen hebben, zelf een reactionaire opvatting is. Hier komt dan eindelijk de islamofobie in beeld. De islam is waarschijnlijk de meest complexe religie ter wereld. Het Engelse Wikipedia artikel over de islam (het Nederlandse artikel is geschreven door Nederlandse islamcritici, met alle gevolgen van dien) vermeldt zo’n 25 verschillende hoofdstromingen in de islam, die er allemaal weer andere interpretaties van de Koran en de Hadith op na houden. Wie een beetje doorleest over de Koran komt erachter dat het boek (in dat opzicht vertoont het een onverwachte overeenkomst met Sjaak van der Velden) zich voortdurend tegenspreekt.

Het ene moment stelt de Koran dat er zoveel mogelijk vredesakkoorden gesloten moeten worden met ongelovige tegenstanders, het volgende moment dat vijanden van de islam te vuur en te zwaard bestreden moeten worden, het daarop volgende moment dat enkel een verdedigende oorlog geoorloofd is, het daarop volgende dat enkel op bepaalde maanden oorlog gevoerd kan worden, en ga zo maar door. De huidige consensus binnen de islam is dat de Koran enkel een defensieve oorlog legitimeert. Wat fundamentalisten natuurlijk niet tegenhoudt om anders te beweren.

Het ene moment heet het dat vrouwen gelijk zijn aan mannen , het volgende moment dat vrouwen mannen moeten gehoorzamen, maar dan weer enkel omdat mannen de kost verdienen, en de Koran verbiedt het vrouwen niet om zelf aan het werk te gaan. In tegendeel, moslimvrouwen ten tijde van het kalifaat worden vermeld als boeren, spinners, bouwvakkers, stoffenververs, investeerders, doctoren, verplegers, voorzitters van gildes, makelaars, onderzoekers, geldschieters etc.

Het punt is echter dat radicale islamcritici, zoals bijvoorbeeld Geert Wilders en Hirsi Ali, deze verscheidenheid proberen te verhullen en structureel de meest fundamentalistische, radicale en conservatieve interpretatie als de enige ware vorm van de islam opvoeren.

Dat is dan ook waar islamkritiek eindigt en islamofobie begint. Hele bevolkingsgroepen worden zo als achterlijk, radicaal of gevaarlijk aan de kant gezet. Een dergelijke discriminatoire denkwijze is reactionair. Volgens zijn eigen logica zou Sjaak van der Velden het met ons eens moeten zijn, dat Sjaak van der Velden moet worden aangesproken op zijn reactionaire opvattingen.

Lees hier de reactie van Sjaak van der Velden