Wat je kunt leren van nepnieuws

Ze hebben leerlingenparticipatie hoog in het vaandel staan, naast het organiseren van acties om het onderwijs verbeteren. Ze weten waar ze het over hebben want ze zijn ervaringsdeskundigen. Het LAKS (Landelijk Aktie Komitee Scholieren) bestaat namelijk uit adolescenten en jong volwassenen, die wellicht nog dichter bij hun brugklastijd staan dan dat ze met een diploma afzwaaien aan een hogeschool of universiteit. Ze staan hierdoor met één been in de puberwereld en met het andere been in de grote, boze mensenwereld. Ze zijn actief betrokken bij wat er leeft onder de Nederlandse schoolgaande collega’s en strijden voor hun eigen maar vooral ook andermans rechten op onderwijsgebied. Tevens doen ze veel bestuurs- én levenservaring op door het organiseren van acties, het onderhouden van contacten met de media en doen ze recht geven aan de belangen van generatiegenoten.

Ondanks al deze nobele initiatieven zijn de leden van het LAKS, met in het bijzonder Sven Annen als voorzitter van deze scholierenorganisatie, onlangs behoorlijk aangevallen door leden van de échte grote mensenwereld. Met de verkiezingen in zicht hadden de scholieren plannen om de politiek in te gaan met een eigen politieke partij, die de belangen zou gaan behartigen van de studerende jeugd.

Mede dankzij een groots opgezette persconferentie en bijbehorende aandacht van alle grote media, werd dit nóg groter nieuws. Hun actiepunten zouden onder meer gaan bestaan uit het verbannen van het rekentoetsgedrocht en wederinvoering van de basisbeurs. Tevens zouden ze de bovenbouw van het voortgezet onderwijs anders willen inrichten, zodat niet meer het eindexamen een heilig doel zal zijn waar de leerlingen jarenlang tegenop horen te kijken. Ik vond het geweldig. Sven Annen For President!

Maar enkele dagen later bleek dat het ging om een hoax. Nepnieuws dus. Er bleek (nog) geen sprake te zijn van politieke aspiraties onder de strijdvaardige studenten. Waren ze er misschien te laat achter gekomen dat je achttien jaar dient te zijn op de dag van de verkiezingen om deel te mogen nemen aan het discutabele zieltjes-win-circus? Waren ze wellicht overspoeld door de aasgierige media ten tijden van de persconferentie? Of hadden ze toch ternauwernood ingezien dat een potentiële politieke carrière wel érg zou afleiden van het eindexamen in mei?

De nationale mediagrootmachten waren in elk geval, eufemistisch gezegd, ‘not amused’ met dit nepnieuws. Net zo snel als de aankondiging van hun politieke aspiraties in de media verscheen, zo snel kwamen nu ook de minder sympathieke reacties aan het adres van de jonge, ondernemende studenten terecht. Ze hadden gejokt en de media op het verkeerde been gezet. Ophef alom! Een grootmacht als de NOS vond het bijvoorbeeld ‘buitengewoon schadelijk voor het vertrouwen van de journalistiek’ en stuurde een klaagbrief. Ook nieuwszender BNR vond het een ‘foute actie’, want ‘hoe wil je ooit nog serieus worden genomen door nieuwsorganisaties?’

Ik vond het vooral jammer en met vooruitziende blik een gemis voor Den Haag en het onderwijs. Maar ondanks de deceptie van het gehaaide nepnieuws en de ophef hieromtrent, realiseerde ik me opeens dat ik graag meer nepnieuws zou willen zien, horen en beleven. Nepnieuws geeft mensen namelijk een vrijbrief om een persoonlijke, ideale wereld te creëren waarin je zelf mag bepalen wat werkelijkheid is en wat niet.

Want laten we eerlijk zijn: de tegenwoordigheid van het echte nieuws is doorgaans een sneue aangelegenheid, waarbij somberte en ongeloof vaak onoverkomelijk op de loer liggen of met je aan de haal gaan. Het is niet voor niks zo dat je steeds meer hoort dat mensen het nieuws niet meer (willen) volgen, uit een soort van zelfbescherming. De ietwat naïeve ‘wat niet weet, wat niet deert’-filosofie zorgt voor minder ongenoegen, onrust, afschuw en disbalans in hun leven, waardoor wat vaker de persoonlijke zon schijnt die alles net wat aangenamer maakt in het leven.

Het Nederlandse online nieuwsmagazine De Speld begrijpt dit al jarenlang heel goed. Zij plaatsen sinds 2007 dagelijks satirisch nepnieuws online als relativerende tegenhanger van het op waarheid berustend real life nieuws. Geregeld zorgen de nepberichten voor opschudding en twijfel. Voor veel mensen is het een verademing, met een knipoog naar de waan van de dag en een dikke vinger als vlucht voor het nieuws waarvan je zou willen dat het een artikel uit De Speld zou zijn. Het grote succes van deze site is dan ook makkelijk te verklaren. Mensen zoeken een mentale balans bij het ondergaan van spanning waarbij relativering zorgt voor een natuurlijk evenwicht.

De leden van het LAKS hadden dit in hun jeugdige enthousiasme goed in de gaten. Het was prachtig nepnieuws. Voortgekomen uit grootse intenties en progressieve daadkracht, waarbij de grote pijnpunten in het onderwijs op een, achteraf gezien, satirische manier de aandacht kregen. Dit kenmerkt een onbevangenheid waar veel politici een voorbeeld aan mogen nemen op zoek naar een juiste balans in onze samenleving.