Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Wat werkt tegen haatzaaien?

  •  
04-06-2018
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
154 keer bekeken
  •  
207604589_2b67f2fd59_b

© Cc-foto: Albert Mock

PVV-leider Geert Wilders stond deze maand weer voor de rechter. Op 18 mei werd zijn wrakingsverzoek toegewezen, waardoor de zaak zich nog langer voortsleept. Prompt begonnen velen weer eens over uitingsvrijheid – niet alleen rechtse commentatoren, maar ook een linkse.
Frankrijk “heeft er genoeg van te worden gedomineerd door dit volk dat ons aan het vernietigen is, ons land aan het vernietigen is, door ons zijn daden op te dringen”. Brigitte Bardot, ex-filmster en dierenrechtenactivist, schreef dit in 2006 aan toenmalig Frans minister van binnenlandse zaken Nicolas Sarkozy uit protest tegen rituele slacht van dieren op het moslimfeest van Aid el-Kebir.
Rassenhaat Bardot kreeg naar aanleiding van de brief een boete opgelegd van 15.000 euro. Daar bovenop moest ze 1.502 euro betalen aan een anti-racisme-organisatie die de rechtszaak was begonnen, plus 1.500 euro aan proceskosten. Daarnaast moest ze haar veroordeling publiceren in de nieuwsbrief van haar stichting voor dierenwelzijn. Dit was al haar vijfde veroordeling voor aanzetten tot rassenhaat.
Zijn de zaken tegen Bardot al omstreden; zaken tegen politici roepen vaak nog meer weerstand op. Toch komt strafvervolging van politici voor hate speech vaak voor. In het kader van mijn NWO Vidi-project heeft mijn onderzoeksteam experts in heel Europa gevraagd hoe vaak dit is voorgekomen sinds 1965, het jaar dat de Verenigde Naties een verdrag sloten ter uitbanning van rassendiscriminatie.
Dat verdrag verplicht onder andere tot het strafbaarstellen van hate speech. Inmiddels zijn 179 landen partij bij dit verdrag, waaronder vrijwel alle landen in Europa. In Europa, zo lieten de experts ons weten, wordt veelal werk gemaakt van hate speech -vervolging – ook van politici. In ons land gaat het om Wilders, maar ook om zijn voormalige collega-partijleiders Hans Janmaat en Joop Glimmerveen.
Le Pen In Frankrijk moest Front national -leider Marine Le Pen in 2015 voor de rechter verschijnen. Dit naar aanleiding van een uitspraak uit 2010 waarin ze moslims die op straat baden in drie Franse steden vergeleek met de Nazi-bezetting. Ze werd vrijgesproken van aanzetten tot haat jegens moslims. Haar vader en voorganger bij Front national , Jean-Marie, is diverse malen voor hate speech veroordeeld.
Ook in Duitsland ging het om de leiders van de destijds grootste anti-immigratiepartij. Udo Voigt, toenmalig NPD -leider, is in 2009 veroordeeld voor het verspreiden van pamfletten met controversiële inhoud. Hij kreeg twee maanden voorwaardelijk en moest 2.000 euro betalen aan Unicef. Zijn voorganger Günter Deckert zat de jaren ’90 grotendeels in de cel na uitspraken over de Holocaust.
Daniel Féret, de leider van de grootste Waalse anti-immigratiepartij destijds, werd in 2002 aangeklaagd voor verscheidene uitspraken en publicaties over moslims en immigranten. De zaak werd aangebracht door het Centrum voor Gelijke Kansen. In 2006 kreeg Féret 250 uur werkstraf en verloor hij zijn politieke rechten voor tien jaar. Dat laatste betekende het einde van zijn politieke loopbaan.
Uitingsvrijheden De leider van de grootste Deense anti-immigratiepartij in 1997, Mogens Glistrup, was al afgetreden toen hij live op TV zei dat “moslims hier alleen maar zijn om bij ons in de gunst te komen tot ze sterk genoeg zijn om ons te executeren”. Een veroordeling tot zeven dagen voorwaardelijk volgde; na recidive moest hij 20 dagen zitten. Ook Finse, Griekse, Italiaanse en Slowaakse politici zijn vervolgd.
Veel rechtse commentatoren vinden het een schande dat politici in hun uitingsvrijheid worden beperkt als ze uitspraken doen. Omgekeerd zouden veel linkse commentatoren het schandalig vinden als anti-immigratiepolitici ongestraft de rechten van minderheden zouden kunnen vertrappen met hun uitlatingen. Op die regel bestaan uitzonderingen, zoals de linkse Amerikaanse jurist Nadine Strossen.
In de Volkskrant van 25 mei pleitte Strossen voor een dikke huid : “Je speelt rechts juist in de kaart door dat geluid te censureren (…) Want rechts presenteert zich dan als martelaar van het vrije woord en dat levert sympathie op.” Het lijkt “een overwinning wanneer haatzaaiers geen podium krijgen, maar op de lange termijn helpt het hen juist.” Zou kunnen – misschien goed om eens te onderzoeken.
Strafvervolging Het onderzoek in het kader van mijn NWO Vidi richt zich hier dan ook op. Nu we in kaart hebben gebracht hoe vaak strafvervolging van politici voor hate speech   in Europa is voorgekomen sinds 1965, onderzoeken we (experimenteel en non-experimenteel) wat burgers daarvan vinden. Heeft het effect op kiesgedrag, of hun steun voor de wijze waarop democratie en rechtstaat werken in hun land?
Terug naar Bardot. In de VS is het nagenoeg ondenkbaar dat ze voor haar uiting zou zijn veroordeeld. Ze hebben daar meer op met de vrijzinnigheid van Strossen: “Wanneer we de overheid toestaan om namens de meerderheid te bepalen welke ideeën (…) beangstigend zijn, dan is geen enkel idee meer veilig, en zeker niet de ideeën die opkomen voor het belang van een minderheid.” Een boeiend debat, dat we binnenkort zullen verrijken met onze bevindingen.
Leden van het onderzoeksteam dat werkt aan dit NWO Vidi-project zijn Rachid Azrout, Roderik Rekker, Laura Jacobs, Lisanne Wichgers, Sjifra de Leeuw en ik. In deze column baseer ik me op resultaten van onze expert survey en op werk van mijn collega Erik Bleich (Middlebury College).
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.