We gunnen elkaar niets meer tegenwoordig

Volgens het Financieele Dagblad zijn de meeste bedrijven niet bereid om bij te storten, nu zoveel pensioenfondsen de uitkeringen hebben verlaagd. Toen de geldpakhuizen nog dreigden te barsten, waren zij er echter als de kippen bij om het “teveel” gestorte terug te halen. Nu beroept men zich op de slechte tijden, het bedrijf Post.nl – uiteraard zou je bijna zeggen als je ziet hoe dit bedrijf zich de afgelopen jaren heeft “hervormd” – voorop.

In goede tijden heeft het bedrijfsleven zich tegoed gedaan aan de pensioenfondsen, nu de magere jaren zijn aangebroken, geeft het niet thuis. Natuurlijk is het niet zo behendig om in tijden van crisis en recessie ondernemingen door een plotselinge lastenverzwaring in de richting van verlies en faillissement te drijven maar dat bijstorten hoeft ook niet vandaag te gebeuren. Het opbouwen van pensioenfondsen is bij uitstek een zaak van lange adem. De bijstortingen kunnen dan ook best uitgesteld worden tot de conjunctuur en de winstgevendheid van de betrokken bedrijfstakken zich hebben hersteld. Het hoeft ook allemaal niet in één keer. Gespreide betaling is altijd mogelijk. Voorlopig is een toezegging voldoende.

Zelfs die toezegging zal niet snel komen. Uit het conceptakkoord over de pensioenfondsen blijkt dat de werkgevers het risico geheel bij de werknemers willen leggen. Van een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de oudedagsvoorziening is dan geen sprake meer want je kunt het werkgeversaandeel in de pensioenpremie zien als een soort loon.

Dit is een nieuw bewijs voor de sterke verandering in de maatschappelijke verhoudingen die momenteel – aangejaagd door de gedoogcoalitie – plaatsvindt. We hebben steeds minder reden om werkgevers en werknemers aan te duiden als sociale partners.  De strategie van de werkgevers in de pensioenkwestie past als een puzzelstuk bij hun houding tegenover jonge sollicitanten: die krijgen geen vast contract meer maar worden steeds voor begrensde periodes aangenomen.

Door dit alles komt een einde aan het gevoel van lotsverbondenheid tussen werknemers en hun werkgevers, dat na de Tweede Wereldoorlog zo lang kenmerkend was voor de verhoudingen in Nederland.  We hebben er de wederopbouw aan te danken en de overwinning van de vorige crisis – die van 1979.  Denk daarbij aan het beroemde akkoord van Wassenaar tussen werkgevers en vakbonden, dat voor veel sociale rust en een sfeer van samenwerking zorgde.

Dat zit er nu niet in. In de vechtmaatschappij zonder zekerheid die ons nu als ideaal of als onvermijdelijk wordt voorgehouden, is er alleen maar plaats voor een calculerende burger die uitsluitend op eigen onmiddellijk voordeel uit is. Waarom zou je de baas iets extra’s gunnen als hij voor hetzelfde geld je contract niet verlengt. Waarom zou je dan niet gaan voor het hoogste loon tegen de laagste prestatie?  De werkgever is immers uit – zie het voorbeeld van Post.nl met de postbezorgers – op een zo groot mogelijke prestatie tegen een zo laag mogelijke beloning. De overheid is niet veel beter: die heeft de thuiszorgorganisaties op een zodanige manier tegen elkaar uitgespeeld dat ze alleen tegen wurgcontracten nog opdrachten kunnen verwerven.  Zo is een prachtig stelsel dat in ongeveer een eeuw was opgebouwd, in een paar jaar volstrekt vernacheld. Zie ook hoe schoonmaakbedrijven bij aanbestedingen worden behandeld.

We gunnen elkaar niets meer tegenwoordig. Dat wordt ons door de zittende machten afgeleerd. Daardoor wordt het een stuk moeilijker om de crisis te overwinnen.