We leven in een steeds vreedzamere wereld

IS, Boko Haram, Oekraïne, liquidaties in de onderwereld op klaarlichte dag, berichten over zinloos geweld in onze steden. Je zou haast denken dat de wereld steeds gewelddadiger wordt. Toch is precies het tegenovergestelde het geval. Geweld wordt steeds uitzonderlijker en de mensheid is meer en meer in staat zijn primitieve driften constructief te managen. Kennelijk hebben we het juiste medicijn gevonden. Laten we dit voor ogen houden wanneer de dagelijkse berichten in de krant ons de moed in de schoenen doen zinken, of ons verleiden precies de verkeerde maatregelen te nemen.

De kracht van Pinker’s boek is dat hij zijn stellingen met een overweldigende hoeveelheid empirisch materiaal ondersteunt, en daarbinnen ook haarscherp de factoren isoleert die geweld en vrede bepalen. De belangrijkste vier vredeskrachten die Pinker onderscheidt zijn:

1. De opkomst van staten en supranationale organen die het gebruik van geweld van burgers afnemen en monopoliseren in staatorganen zoals leger en politie.

2. Gentile commerce. Economische en technologische ontwikkeling maakt arbeidsdeling, samenwerking en handel noodzakelijk. Dit creëert wederzijdse afhankelijkheid. Eigenbelang dicteert vrede en samenwerking in plaats van oorlog en uitbuiting.

3. Feminisatie en monogamie verminderen de strijd en competitie tussen mannen.

4. Verlichting, wetenschap en technologie versterkten rationaliteit en abstract redeneervermogen, precies ook de kwaliteiten die nodig zijn om abstracte ethische principes te kunnen formuleren en vooral die ook toe te kunnen passen. De pacificerende invloed van onderwijs.

Pinker wijst ons naar de knoppen waaraan we moeten draaien. Alleen door deze vier ‘Better Angels of our Nature’ te versterken kan vrede bevorderd en geweld bestreden worden. Maar doen we dat ook?

Toepassing? In grote lijnen is het antwoord: Ja. Anders zou die trend die Pinker signaleert er niet zijn geweest. Maar het bevorderen van deze vier vredeskrachten is zeker geen vanzelfsprekendheid. Onze primaire instinctieve reacties op onrecht, bedreiging van onze welvaart en schending van onze rechten zijn vaak precies omgekeerd. “..Laat die luie Grieken toch in hun sop gaarkoken en uit de Europese Unie vertrekken als ze dat zo nodig willen. Stel nog strengere handelssancties in tegen Poetin, dat zal ‘m leren gebieden in te pikken. Een strikt Law & Order beleid, nog hardere straffen tegen alles en iedereen die niet strak in de maat wil lopen. Pappen en nathouden, theedrinken? Dat heeft toch allemaal geen zin. Investeren in onderwijs, buurtwerk en begeleiding van randgroepjongeren of radicaliserende moslimjongeren? Ach, weggegooid geld. De harde aanpak is het enige dat werkt…”.

Allemaal heel begrijpelijke reacties. Iedereen voelt ze wel eens opborrelen bij berichten over grof, hard en zinloos geweld of bij groepen die zich hardnekkig weigeren aan onze normen te conformeren. Maar als deze eerste impuls wat weggezakt is en we nog eens rustig terugdenken aan Pinker, komen misschien andere ideeën naar boven. Dan wint de ratio het van de onderbuik, zo mag ik hopen. Zorg aan de goede kant te staan in de eeuwige strijd tussen onze Angels en Demons, en bidt tot Sint Steven Pinker voor veel wijsheid en (v)rede… 

Henk Verhoeven schreef ‘Oerganisatie – De evolutie van samenwerking, van molecuul tot multinational’