We moeten elkaar onze culturele tradities gunnen

Vanwege artikel 1 bestaan hoofddoekjes, de Gay Pride, de Hersteld Hervormde Kerk, Sji-itische geselprocessies, Zwarte Piet en winti en alles wat de verscheidenheid in onze eenheid steeds rijker maakt naast elkaar.

De NTR heeft haar motto “Speciaal voor iedereen” wel op een heel aparte manier waargemaakt. Eerst kreeg ze de voorstanders van Zwarte Piet boos door aan te kondigen dat zij vol voor de roetvegen zou gaan. Daarna trapte ze de tegenstanders op het hart met de opmerking dat sommige Pieten wel degelijk pikzwart uit de schoorsteen komen. Niet één groep maar iedereen tegen zich in het harnas gejaagd.

Polderen Hoe raakt ze in zo´n situatie? Als gevestigde Nederlandse organisatie, gaat de NTR instinctief voor polderen. Met zijn allen komen we er wel uit. Als iedereen nu een beetje water in de wijn doet, dan komt er een oplossing uit de bus waarmee wij met zijn allen kunnen leven, waarin iedereen zich herkent. Deze manier van besturen heeft eeuwenoude wortels en is typisch Nederlands. Je gaat op zoek naar een compromis dat niemand vervelend genoeg vindt om met een rooie kop de vergaderzaal voor uit te benen.

Toen activisten Zwarte Piet uitriepen tot een racistische karikatuur, was dat ook de reflex van veel autoriteiten. Dan maken we er toch een kleurenpiet van. Dan vervangen we het zwart door roetvegen. En we laten er voor de schone schijn zogenaamd voor de eerste tijd nog een paar echt Zwarte Pieten tussendoor lopen.

Daardoor miskenden zij de geschapen situatie. Polderen is heel geschikt om praktische problemen op te lossen. Maar dit is geframed als de strijd tussen Goed en Kwaad. Daar valt niet over te marchanderen. In de maatschappij van tegenwoordig zijn er twee hoofdzondes die hoogstens door een leven van boetedoening vergeven kunnen worden: racisme en me too gedrag. Het is dan ook een heftige aantijging als een belangrijk onderdeel van je familieleven wordt afgedaan als een racistisch gebeuren. Dat is geen kleinigheid. Je krijgt te horen dat je zelf een racist bent en je kinderen in die zin opvoedt. Dit wordt door de beschuldigers dan ontkend: je hoeft geen racist te zijn als je er toch racistische praktijken op na houdt. Dan ben je gewoonweg niet verlicht genoeg. Dit van hetzelfde laken een pak als Wilders die uitroept dat hij niets tegen de moslims heeft maar wel tegen de islam. Als je uitlegt dat Zwarte Piet niets te maken heeft met het Nederlandse slavernijverleden en dat je familie hem daar ook nooit mee heeft geassocieerd, volgt het antwoord dat je dit dan verkeerd ziet. Jij bepaalt zelf niet wat Zwarte Piet betekent. Dat bepalen anderen, de tegenstanders.

Er zijn dan ook maar twee manieren om onder die beschuldiging van racisme of omgang met racistische tradities uit te komen: het hoofd buigen om belijdenis te doen waarna boetedoening dient te volgen óf om de aantijging met kracht af te wijzen. Meer smaken zijn er niet.

Kijken Natuurlijk is het je goed recht om in Zwarte Piet een racistische karikatuur te zien. En om je daarna niet gerust te laten stellen als je ten antwoord krijgt dat dit een misvatting is en een verkeerde manier van kijken. Er zijn in Nederland heel veel mensen die in het hoofddoekje van de moslima een blijk van vrouwenonderdrukking zien dat hen steeds weer pijn doet. Je moet de vrouwen niet de kost geven die bovendien menen dat zij van zo´n bedekte vrouw de impliciete boodschap krijgen zélf schaamteloos en zedeloos te zijn. Uiteraard hebben zij ongelijk: zij laten hun eigen referentiekaders los op een godsdienst en een traditie die niet de hunne niet is. Daardoor interpreteren zij signalen verkeerd. Hiermee raken zij moslima´s diep. Zij doen hen pijn en zeker als ze ook nog te horen krijgen dat hun eigen motivatie om die hoofddoek te dragen een vorm is van vals bewustzijn.

Nu zijn er zeker vaders en broers die dochters en zussen dwingen gesluierd over straat te gaan omdat vrouwen hun plaats moeten kennen en de plicht hebben met maagdelijkheid en zedelijkheid de eer van de familie te redden. Moslimhaters gebruiken dit gegeven om alle aanhangers van de islam verdacht te maken. Zij accepteren de uitleg van gesluierde moslima´s niet. Niet de moslima´s maar zij bepalen wat de betekenis van een sluier is.

Op dezelfde manier hebben racistische stokebranden de controverse rond Zwarte Piet aangegrepen om propaganda te maken voor hun on-nederlandse zaak. Tegenstanders van de kindervriend gebruiken dat op hun beurt om alle voorstanders met deze racisten te associëren. Voor dit soort kwesties is als gezegd polderen niet bedoeld en evenmin geschikt.

In dit geval gaat het erom ieders vrijheden in bescherming te nemen. Het behoort tot de Nederlandse traditie dat alle burgers zoveel mogelijk volgens hun eigen uitgangspunten kunnen leven. Het kan zijn dat de buurman leeft op een manier die tegen jouw beginselen indruist, maar daar ga je aan voorbij. Dat doet hij immers met jou ook. Je zit elkaar niet in de weg. Vroeger had dat vooral met godsdienstige en levensbeschouwelijke verschillen te maken, tegenwoordig ook met culturele. Nederland is een multi-etnische en in veel steden zelfs een veeltalige samenleving. Elk vogeltje zingt zoals het gebekt is. Wij bewaren in Nederland de vrede door iedereen zijn eigenheid te gunnen ook al horen daar zaken bij die we niet begrijpen of die in onze traditie een heel andere, misschien zelfs negatieve betekenis hebben. Het is gevaarlijk voor de samenhang van het land om daaraan te tornen. En dat is ook wat wij onze kinderen moeten leren: leven en laten leven. Iedereen in zijn waarde laten. Als iets je raar of lelijk voorkomt, ga er dan schouderophalend aan voorbij.

En verder – want dat hoort er ook bij – is iedereen in dit land gelijk. Achterstelling en discriminatie zijn verboden. Daarom kijken we niemand aan op zijn eigen gewoontes. Daarom vind je de autoriteiten aan je kant als je door anderen gedwongen wordt om te leven op een manier die jouwe niet is. Daarom staat dat van die discriminatie in onze grondwet, dat we daar tegen zijn, dat dat het uitgangspunt van alles is. Vanwege artikel 1 bestaan hoofddoekjes, de Gay Pride, de Hersteld Hervormde Kerk, Sji-itische geselprocessies, Zwarte Piet en winti en alles wat de verscheidenheid in onze eenheid steeds rijker maakt naast elkaar.

Omdat we in dit land elkaar wat gunnen. Dat is het uitgangspunt van onze chemie. Ja, dat laatste is een utopie. Discriminatie is aan de orde van de dag in Nederland zoals iedereen weet die om zijn kleur of achternaam maar moeilijk aan een stage kwam en geroutineerd door de portier bij de disco wordt geweerd. Racisme ís een probleem maar dat pak je niet aan door elkaars culturele tradities te demoniseren.

Cc-foto: Gerard Stolk