Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

We zijn gehersenspoeld

  •  
10-11-2018
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
98 keer bekeken
  •  
6749520483_e9ecc6b497_o

© cc-foto: Lord Jim

De journalist wil kritisch zijn met zijn ‘eigen schuld’-vraag en ziet vermoedelijk niet in dat hij zich daarmee juist tot verlengstuk van het systeem maakt
Donderdag in het eerste half uur van Met Het Oog op Morgen, dat monument van journalistiek op Radio 1, werd ineens duidelijk in wat voor draaikolk we ons bevinden en waarom we er niet uit komen.
Eerst was er een verhaal over Vogelaarwijken die weer in opmars zijn. Buurten die omkomen in de problemen omdat het overheidsbeleid er toe leidt dat kwetsbare mensen op een kluitje bij elkaar gaan zitten of worden gezet. De opvatting dat ook zij zelfredzaam moeten zijn maakt hun problemen alleen nog maar groter. Ze zijn immers kwetsbaar omdat ze juist niet zelfredzaam zijn. Het zijn mensen die niet passen in de politieke droomwereld van mondige burgers die alles zelf oplossen.
Daarna was er aandacht voor financiële tekorten en een enorme werkdruk bij de rechterlijke macht. Rechters klagen in een brandbrief dat de rechtspraak door Den Haag als een bedrijf wordt gezien. Maar een rechtbank is geen koekjesfabriek ook al wil het hedendaagse denken alles als een economisch proces benaderen. Als er door rechters fouten worden gemaakt gaan onschuldigen – vaak voor jaren – de gevangenis in en gaan daders vrijuit. Dat is wat anders dan een koekenbakker die een bitterkoekje laat mislukken.
In het daarop volgende onderwerp werd ingegaan op de menselijke problemen die worden veroorzaakt door de mantelzorg. Steeds meer mensen worden door de huidige maatschappijopvatting – zelfredzaam zijn, de overheid is immers geen geluksmachine – gedwongen voor hun zorgbehoeftige familieleden te zorgen. Dat gaat gepaard met enorme stress en schuldgevoelens. De gemiddelde burger is helemaal niet toegerust om voor bijvoorbeeld een dementerende ouder te zorgen. En niemand durft te klagen natuurlijk want voor je het weet ben je een egoïst en word je gezien als iemand die niet om familie geeft. Zelfredzaamheidsdwang leidt ook tot zelfhaat.
Het zijn drie praktijkvoorbeelden van waar de heersende manier van denken over de samenleving toe leidt. De overheid mag niet optreden, aanpakken en verzorgen. Nee, de overheid trekt zich juist overal uit terug en de burger moet het zelf uitzoeken. Markt- en bedrijfsmatig denken, wat Jesse Klaver economisme noemt, heeft zich meester gemaakt van de maatschappij, tot in bijna iedere vezel.
Het is niet zo dat de overheid dergelijke taken niet kan uitvoeren maar de politieke machthebbers vinden uit ideologische overwegingen dat de overheid dat niet moet doen. De overheid moet zo goedkoop en klein mogelijk zijn. Dat klinkt heel aantrekkelijk maar goedkoop blijkt vaak duurkoop. Je betaalt het verschil uiteindelijk met levensgeluk. Want dat kan een tekortschietende overheid wel heel goed: geluk vernietigen.
Het inzicht dat deze manier van denken onze samenleving aan het verslijten is, begint gestaag op te rukken. Maar wat nog niet duidelijk is, is hoe diep de bijbehorende manier van redeneren in ons is doorgedrongen. Het is een vanzelfsprekendheid geworden. In andere gevallen zouden we spreken van hersenspoeling. En hoewel de term te pas en te onpas wordt gebruikt gaat het hier toch echt om het neoliberalisme, een term die veel weerstand oproept ook al omdat we niet beseffen hoezeer we er mee behept zijn. We zijn neoliberalen geworden zonder dat we er ooit bewust voor gekozen hebben. Dat maakt het ook lastig het bij onszelf te onderkennen. Of er iets mee te doen.
Dat werd bij Met Het Oog op Morgen duidelijk uit de houding van de journalistiek, met name bij het tweede onderwerp. Het geldtekort bij de rechtbanken was toch de eigen schuld van de rechters hield de verslaggever ons voor in zijn vraagstelling. Want de rechters hadden een it-project verprutst en daarom liepen de kosten op, dus is het logisch dat ze er zelf voor opdraaien. Een VVD-Kamerlid beaamde dat nog even.
Zo’n eigen schuld-redenatie klinkt alleszins redelijk omdat we er langs alle kanten mee doodgegooid worden. Alles wordt teruggebracht tot eigen schuld, dikke bult. Lekker makkelijk ook. Maar denk eens even na. Hoezo is het de schuld van de rechters? Je hoeft niet lang in Den Haag rond te lopen om te weten dat bij de overheid vrijwel ieder it-project de afgelopen veertig jaar heeft te maken gehad met kostenoverschrijdingen. Ik wil best geloven dat rechters weinig verstand hebben van it maar hoezo zou het specifiek hun schuld zijn als het probleem overal optreedt? En vooral: waarom moet de rechtspraak daar onder lijden?
Het is een absurde manier van denken die alleen opkomt in een van de neoliberale ideologie doordrenkte geest. De journalist wil kritisch zijn met zijn ‘eigen schuld’-vraag en ziet vermoedelijk niet in dat hij zich daarmee juist tot verlengstuk van het systeem maakt. Alles wordt zo teruggebracht tot schuld, vraag en aanbod, winnen of verliezen.
De NOS zegt neutraal te willen zijn. Maar alleen sportuitslagen zijn neutraal luidt een journalistieke waarheid. Alles wat je er daarna over zegt is een keuze en wordt ingegeven door voorkeuren en inzichten. Dat is geen probleem maar wel als je je daar niet van bewust bent. Wie neutraal wil zijn steunt in de praktijk de status quo. Dat betekent ook dat je in hetzelfde kringetje blijft ronddraaien.
Vraag je voor de verandering eens niet af wie de schuldige maar wat de oorzaak is. Grote kans dat er een wereld voor je open gaat.

Meer over:

politiek, opinie, leven
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.