Weg met dat taboe op werken met je handen

“Vakmanschap wordt niet meer door het onderwijs geleverd, dus zijn we zelf maar een opleiding begonnen.” Hij zei het bijna nonchalant, Bert van der Sluijs van scheepswerf IHC Merwede, in het tv-programma Een Vandaag. Als we nu niets doen, is er in 2014 een tekort van 60 duizend technisch opgeleide jongeren. Technische vmbo-opleidingen sterven uit, evenals de vakdocenten die hiervoor nodig zijn. Jongeren die nog wel voor een technische opleiding kiezen, zijn na hun opleiding vaak onvoldoende geschoold.

Scholen moeten de ruimte krijgen om jongens en meiden een vak te leren. Met opleidingen waar je geen vage competenties leert maar wel leert werken met je handen. Waar praktisch ingestelde jongeren niet jarenlang in de boeken hoeven te zitten, maar na een vakopleiding meteen aan de slag kunnen.

Twee weken geleden ontving de Kamer van vakbonden, werkgevers en midden- en kleinbedrijf het Manifest Toekomst voor Techniek. Deze oproep mag de politiek niet laten liggen. We moeten nu maatregelen nemen om het dreigende tekort aan technici, lassers, metselaars en stukadoors op te lossen. Regering en oppositie moeten samen met scholen en bedrijven de werkhandschoen oppakken.

Het onderwijs gaat sinds lange tijd gebukt onder het idee dat leerlingen vooral theoretische en algemene vaardigheden moeten aanleren en later wel toekomen aan hun vakkennis. Onder het mom van ‘competentiegericht onderwijs’ worden jongeren in enorme scholen aan hun lot overgelaten. Er is echter een groep jongeren voor wie de school niet kort genoeg kan duren, die naar buiten wil en de handen uit de mouwen wil steken. We kunnen het ons niet veroorloven om deze groep jongeren nog langer te negeren.

Tijdens de behandeling van de onderwijsbegroting hebben we een voorstel gedaan voor de instelling van een nieuwe ambachtsschool waar jongeren wel een vak kunnen leren. Samen met vakmensen die nu nog elke dag staan te lassen, stucen of metselen, en samen met de bedrijven die zo om vakmensen verlegen zitten. Bedrijven moeten niet uit wanhoop zelf opleidingen opzetten, maar samen met vakdocenten vakgericht onderwijs op school en praktijkstages in de bedrijven organiseren.

Deze nieuwe ambachtsschool voorkomt dat bedrijven in de toekomst vakmensen uit het buitenland moeten halen terwijl jongeren in Nederland niet aan de bak kunnen komen. Maar de politiek moet dan wel het lef hebben om flink te schrappen in het oerwoud aan regels en voorschriften die ze op het onderwijs heeft losgelaten. Weg met de leertrajecten, basisberoepsgerichte leerwegen, beroepsgerichte kwalificatiestructuren en andere onbegrijpelijke nonsens. Weg ook met het taboe op werken met je handen.

We hebben jarenlang jongeren van het onderwijs vervreemd. Nu lijkt er eindelijk een politieke meerderheid te zijn voor aanpassing van de scholen aan de behoeften van onze kinderen. Ook VVD, CDA en PVV hebben in het verleden een pleidooi gehouden voor goed vakonderwijs, maar het huidige kabinet heeft hier nauwelijks werk van gemaakt – minister Van Bijsterveldt heeft alleen de typering ‘competentiegericht onderwijs’ in het mbo veranderd in de naam ‘beroepsgerichte kwalificatiestructuur’. Dat schiet dus niet op. De SP stelt voor te stoppen met de onnodig ingewikkelde inrichting van het huidige beroepsonderwijs, met talloze sectoren, niveaus en leerwegen. Geen ouder die dit nog snapt, om maar te zwijgen over de leerlingen. De grote kloof tussen vmbo en mbo leidt in de praktijk te vaak tot uitval.

Roc’s met tienduizenden leerlingen bieden geen veilige plek voor gedegen vakonderwijs. Veel jongeren hebben structuur nodig en verbondenheid. Dat kan op kleinschalige ambachtsscholen waar je een vak leert. Noem het een meester-gezel constructie. Vaklieden uit het ambacht krijgen alle ruimte om in kleine groepen met deze jongeren aan de slag te gaan. Aan het eind van de opleiding hebben ze een vakdiploma waar het bedrijfsleven ook daadwerkelijk iets aan heeft.

Veel ondernemers hebben vakmensen nodig, veel jongeren willen een vak leren. Die twee moeten we met elkaar verbinden. Dat kan als we even stoppen met politiek gesteggel over het onderwijs en samen met scholen en bedrijven even doorpakken. Want elke vakman weet: een hamer is niet links of rechts.

Dit artikel verscheen vrijdag 2 december in de Volkskrant