Weg met het bonapartisme van Merkel en Sarkozy

Angela Merkel en Nicolas Sarkozy hebben een oplossing gevonden voor de problemen rond de euro. De deelnemende landen moeten een economische superregering vormen, bestaande uit de regeringsleiders en onder het voorzitterschap van Herman van Rompuy, de man die nog het meest op een Europees president lijkt. Dit gezelschap legt dan dwingende richtlijnen op aan nationale regeringen en als ze financieel-economisch uit de pas lopen, krijgen ze straf. Bondskanselier Märkel vindt zelfs dat alle eurolanden zich grondwettelijk tot een budgetevenwicht horen te verplichten. Dan komt alles goed en gaat de beurs weer omhoog.

Het is de vraag of zo’n gezelschap waarin ook de schuldenlanden prominent en massaal vertegenwoordigd zijn, tot een krachtig beleid kán komen maar dat is nog tot daar aan toe. Het gaat om het principe, het levensgevaarlijke principe. Wat de dame en de heer voorstellen is een regering zonder democratische controle. Er blijft natuurlijk wel een vrije pers, er is het Europees verdrag voor de rechten van de mens, en er bestaat een Europees Parlement dat zich kan uitspreken over van alles en nog wat. De economische superregering is echter door niets of niemand te stoppen. Haar ongetwijfeld heftig becommentarieerde beleid wordt ondanks alle verzet gewoon uitgevoerd.

Is dat nieuw? Of is dat al eens eerder vertoond? Door de stemmen heen van Merkel en Sarkozy klinkt zacht doch onmiskenbaar de echo van het verleden. Honderdtwintig jaar geleden zat het Duitse keizerrijk ook zo in elkaar. Het bestond uit enkele tientallen deelstaten die heel, heel veel zaken zelf mochten bedisselen maar uiteindelijk nooit konden ingaan tegen de vaste wil van Berlijn. Duitsland kende net als Frankrijk al in een vroeg stadium het algemeen mannenkiesrecht. Er bestond een grote mate van meningsvrijheid en uiteindelijk kon het land bogen op de belangrijkste socialistische partij van de wereld. In Berlijn was een indrukwekkend bouwwerk verrezen waar de Rijksdag zetelde. Maar de omvang van het complex was omgekeerd evenredig met de macht van dit parlement. Er vonden heftige debatten plaats. De heren van de sociaaldemocratie en de vooruitgangspartij weerden zich geweldig. De rijkskanselier, die namens de keizer het woord voerde, werd vaak genoeg in het nauw gebracht. Toch kon hij grondwettelijk zijn maatregelen altijd doordrijven, wat het parlement ook deed. Zo stond het immers in de Duitse grondwet.

Wat Merkel voorstelt, doet daar zeer aan denken. En – om Nicolas Sarkozy ook zijn deel te geven – aan het tweede Franse keizerrijk van Napoleon III in het bijzonder de tweede liberale periode daarvan, toen er ook een parlement bestond met veel oppositie en weinig macht, terwijl de keizer en zijn kliek ongestoord deden wat hun zo voor de geest kwam.

Een Europese superregering is in de huidige omstandigheden geen slecht idee maar alleen in een Europese Unie die werkelijk democratisch georganiseerd is. Dat wil zeggen: als het Europees Parlement die regering met een motie van wantrouwen naar huis kan sturen. Dat is de basisvoorwaarde. Wij Europeanen mogen ons nooit afhankelijk maken van een oncontroleerbare macht omdat die zogenaamd daadkrachtig is en vertrouwen wekt in de zakenwereld. Bonapartisme noemden democraten dat vroeger. Weg met het bonapartisme van Merkel en Sarkozy.

Wilhelm I, Duits keizer

Keizer Napoleon III der Fransen