Welkom in wegkijkersland

De duizenden terrorisme-deskundigen en korangeleerden die zich sinds de jongste aanslagen op het internet en in de talkshows manifesteren leggen de vinger op de zere plek: terroristen kunnen in Molenbeek en vergelijkbare wijken gemakkelijk onderduiken want zij hebben de steun van de lokale bevolking. Die geeft onderdak, die knijpt een oogje toe. Die doet alles behalve “Meld misdaad anoniem” bellen. Sadah Abdeslam was zelfs met een mutsje op langs het politiebureau gelopen, toornt Pauw al een dag of wat. Zo wordt een hele gemeenschap in staat van beschuldiging gesteld en wie er anders over denkt, is een wegkijker.

Dit alles gaat uit van de premisse dat alle moslims op elkaar lijken. Als Abdeslam onderdak had gevonden in een Vlaams dorp of in het deftige Ukkel, dan was hij er zo uitgepikt met zijn mutsje. Daar blijft het niet bij. Er is nog een tweede premisse: je kunt niet onder de radar blijven zonder de steun van de gemeenschap. Wie deze lijn doortrekt komt tot de conclusie dat heel Amsterdam een geheime sympathie koestert voor de misdaadorganisaties die daar de drugshandel beheersen want Holleeder heeft altijd zijn gang kunnen gaan en nu hij eindelijk voor zijn rechters staat, kost het de grootste moeite het bewijs te leveren voor het verband tussen hem en al die moorden.

Dan echter is er ineens sprake van een crimineel circuit. Dan zegt n i e m a n d dat de hele stad verantwoordelijk is omdat Amsterdammers heimelijk sympathiseren met de zware misdaad, dan stelt geen mens vast dat achter die jovialiteit, achter al die “en als de lepel in de breipot staat” feeststemmingen haat en moordlust schuilen. O, wacht, dat wordt nu wel van Amsterdam-West beweerd, sinds er sprake is van een mocro-maffia. Dan weer wel.

De meeste terroristen maken deel uit van een netwerk, zo blijkt meestal in de dagen na een geslaagde aanslag. Dat wordt dan al gauw ontrafeld maar het is een misvatting om te denken dat het  zich uitstrekt tot een hele wijk of een hele etnische gemeenschap. Een goed netwerk laat geen sporen na. Hoe meer buitenstaanders van zijn bestaan weten, des te groter wordt het risico op verraad. Er is altijd wel iemand die zich verlult als de verkeerde persoon luistert. Er is er altijd een die juist wél “Meld misdaad anoniem” belt.

Het is dezelfde fout  die bezettingslegers maken als zij een heel dorp platbranden omdat er guerrillastrijders zijn aangetroffen. Het is de beste manier om mensen in de handen van je vijanden te drijven. Collectieve schuld is een vorm van primitief denken. Het is contraproductief. Het speelt de vijand in de kaart.  En als het bezettingsleger dan verdreven is, verrijst er op de plek van het verbrande dorp een herdenkingsmonument van een huilende vrouw of zo.

Woensdagavond schitterde bij Pauw prof. dr. Edwin Bakker, hoogleraar terrorisme en contraterrorisme. Hij waste de Belgen stevig de oren. Die deden met hun desorganisatie niks als wegkijken, zo stelde hij vast. Toen vroeg Pauw hoe het eigenlijk zat met Nederland. Volgens Erdogan had Turkije El Bakraoui naar Schiphol uitgewezen met de mededeling aan zowel de Nederlandse als de Belgische autoriteiten dat het hier een gevaarlijk sujet betrof. Toch had men hem laten lopen. Bakker nam de veiligheidsdiensten in bescherming. Wellicht probeerde die Erdogan zijn eigen straatje ook maar schoon te vegen, wist hij, aldus de Turkse president die iets wezenlijks naar voren bracht voor leugenaar zettend. Over wegkijken gesproken. Dat verhaal over een halve stad die terroristen in bescherming neemt, is gewoon een smoes om het falen van veiligheidsdiensten en politie met de mantel van de haat te bedekken. In de vroege donderdagavond werden de ergste vermoedens bevestigd. Minister van der Steur schreef de Kamer dat er geen enkele reden was om El Bakraoui aan te houden. Altijd, zo voegde hij aan deze mededeling toe, waarschuwden de Turken de liasoln-ambtenaar van de Nederlandse politie in Ankara als zij een verdacht iemand op het vliegtuig zetten. Alleen heel toevallig deze keer niet. Zo komen er op Van der Steurs ministerie ook wel eens bonnetjes niet zo gemakkelijk boven water. Bovendien deelde de minister mee dat ze El Bakraoui de dag na zijn aankomst wél hadden onderzocht maar er was niets verontrustends aangetroffen. Als de Turken niet gewaarschuwd hadden en de Belgen ook niet, waarom dan toch dat onderzoek waaruit vervolgens niets ernstigs bleek? Voorlopig moet dit de conclusie blijven: El Bakraoui kon rustig vertrekken. Misschien was er onvoldoende reden om hem aan te houden maar kennelijk zag men ook geen reden om hem door onze zo goed voorbereide en gerorganiseerde geheime diensten te laten  te schaduwen. Men deed niets. Men liet hem verdwijnen. Welkom in wegkijkersland.