Wie je op 4 mei moet herdenken en wie niet

Het Nationaal Comité 4 en 5 mei wil dit jaar geen gevallen Duitsers herdenken en evenmin – dat zou helemaal een gotspe wezen – omgekomen landverraders.

Aanvankelijk lag het kleine Vorden dwars. Net als verleden jaar wilde men daar langs de graven lopen van de Wehrmachtsoldaten en Luftwaffevliegers die daar ter aarde zijn besteld. Dat is nu door de gemeente Bronckhorst, waaronder dit dorp valt, voorkomen. Terecht: zij sneuvelden in maart 1945 in de strijd tégen de Canadezen. Wij weten niet wat de privégedachten waren van deze militairen maar hun daden waren duidelijk: zij vochten tot hun laatste snik voor het Derde Rijk ook al wisten zij dat dit ten ondergang gedoemd was. Zij probeerden uit alle macht de bevrijding van Vorden te voorkomen.

Waren zij slachtoffers of medeplichtigen van Hitler? Die vraag doet er niet toe. Dat heeft te maken met het bijzondere karakter van de Tweede Wereldoorlog. Die was namelijk ideologisch van aard. Hitler wilde de democratie afschaffen om die te vervangen door een dictatuur. Zijn leer was bovendien racistisch: hij meende dat de Germaanse volkeren  er vanwege hun genetische voortreffelijkheid recht op hadden om onder leiding van het Duitse en diens Führer de wereld te overheersen. De rest van de mensheid was immers minderwaardig tot zeer minderwaardig. Had Hitler gewónnen, dan was het ongetwijfeld uitgedraaid op een raciale atoomoorlog met Japan, waar men tenslotte ook zeer specifieke ideeën had over welk volk superieur was.

Dat is niet gebeurd omdat de grote democratieën van het westen juist vanwege dit ideologische complex de strijd met Hitler en het nationaal-socialisme aanbonden. De Sovjet-Unie sloot zich bij hen aan na de invasie van Rusland door de Duitsers. Uiteindelijk bestond de grote coalitie tegen Hitler en het nazisme uit vijftig Verenigde Naties. Zo, nu weet U meteen waar de naam van deze wereldorganisatie vandaan komt.

Nederland stond in de Tweede Wereldoorlog aan de kant van de democratieën. Wie de illegale pers uit die tijd bekijkt, leest dat de strijd nadrukkelijk ging tegen de ideeën van het nationaal socialisme en voor de democratie. Daar hoorde in een aantal gevallen veel oranjeliefde bij – want zo schreven onverschrokken opstellers van illegale krantjes – Oranje wil niet overheersen maar de vrijheden van de Nederlanders bewaren en handhaven. Onze ouders en onze grootouders waren er dan ook in grote meerderheid van overtuigd dat de oorlog voor de vrijheid en de democratie gevoerd werd en tégen dictatuur en onderdrukking. Dat was voor hen de kern van de zaak.

Daarom herdenken we op 4 mei hen die vielen voor de democratie en de gelijkheid van alle mensen en NIET hen die vielen voor de dictatuur, het racisme en de Germaanse superioriteit. Dit los van wat zij persoonlijk dachten want daar gaat het niet om. Wat telt is aan welke kant ze vochten. Dat bepaalt hun rol in de geschiedenis.

Update: In opdracht van het Amerikaanse Ministerie van Oorlog maakte Frank Capra deze documentaire over wat de vrije wereld bedreigde en waar die voor vocht. Leuk om te zien met een bijzondere verrassing voor hedendaagse moslimbashers.

Volg Han ook op Twitter

Het laatste boek van Han van der Horst is: Nederland, de vaderlandse geschiedenis van de prehistorie tot nu