Wie wordt er premier?

Rutte zit in de problemen. Mister Tefal loopt plots de ene kras op na de andere. Nu verwijt VVD-prominent Wiegel hem weer geblunder rond de val van het kabinet. Pijnlijk was ook al de eerdere onthulling dat Rutte zijn onwillige gedoogpartner Wilders gedreigd zou hebben nieuwe verkiezingen uit te roepen en dan de PVV te ‘decimeren’. We weten natuurlijk niet wat voor geniale strategie Rutte nog achter de hand heeft maar voorlopig is van decimeren geen sprake. Integendeel, de PVV is in de peiling van Maurice de Hond de VVD voorbijgestreefd.

Rutte kwam als een goedlachse verlosser na de vreselijke stroperige jaren van Balkenende. Een premier die lacht, optimistisch is en vooral volkomen zichzelf lijkt te zijn. Dat imago is in hoog tempo aan het veranderen. Rutte gaat steeds meer lijken op de beroemde woordvoerder van Saddam Hoessein die ons in 2003 iedere avond in tijden van oorlog  zoveel plezier bezorgde. Terwijl rookpluimen uit de stad opstegen en Amerikaanse tanks voor het oog van de wereld Bagdad binnentrokken verklaarde Mohammad Saeed al-Sahhaf, zonder blikken of blozen ‘er zijn geen Amerikaanse troepen in Bagdad’. Lachend. Een Rutte-lach. Net als Al-Sahhaf lijkt Rutte geen controle te hebben over de situatie en dat gegeven ook nog eens straal te negeren. Het is het laatste dat je in crisistijd als land wilt: een premier die geen controle heeft en niet de feiten onder ogen ziet. 

Tot nu toe gaat het in de verkiezingsstrijd alleen over wie met wie wil regeren. De Kunduz-coalitie? Een links kabinet? VVD toch weer met PVV? Maar naarmate de honderd dagen die we nog hebben voorbijgaan zal een andere vraag naar boven komen: Wie willen we als premier?

Rutte heeft veel goodwill verspeeld met zijn PVV-avontuur. Door het aan te gaan maar ook door daarna zich niet de premier van alle Nederlanders te tonen. Met een minderheidsregering wilde hij toch de ‘rechtse vingers aflikken’, zette hij wraakbezuinigingen door. Dat kun je misschien rechtvaardigen bij een verpletterende overwinning maar niet met maar een zetel verschil. In kwesties als die van het Polen-meldpunt toonde hij zich een watje.

Maar wie dan? Samsom? Die gedachte maakt nog maar weinig mensen warm. Samsom is net leider van de PvdA. En al doet hij het goed, hij moet nog in zijn leiderschap groeien.

Die situatie deed zich eerder voor. In 2002. PvdA-leider Ad Melkert was verjaagd door de volkswoede. Hij werd opgevolgd door de jonge oud-staatssecretaris Wouter Bos. Die besefte dat hij zich niet als premier kon presenteren. Dus zei hij: als de PvdA de verkiezingen wint dan wordt Job Cohen premier. Die strategie werkte. De PvdA boekte in 2003 19(!) zetels winst en werd met 42 zetels net niet de grootste. Het CDA haalde er 44.

Samsom zou hetzelfde moeten doen. Hij moet straks, als de verkiezingscampagne echt is begonnen, Wouter Bos naar voren schuiven als premierkandidaat. Het is op dit moment de beste premier die Nederland zich kan wensen. Iemand met enorm veel kennis van financiële zaken. Hij heeft zich bewezen tijdens de bankencrisis. Daarbij zijn weliswaar fouten gemaakt maar is dankzij zijn kordate optreden vooral veel ellende voorkomen. Hij kan als man van het midden en wars als hij is van polarisatie ook praktisch iedere coalitie aan.

Bos is weliswaar onder druk van mevrouw Bos uit de politiek vertrokken maar heeft nooit helemaal afscheid genomen. Zicht op verblijf van het Catshuis zal zelfs mevrouw Bos vermurwen, denken mensen die haar kennen. Dat is toch iets anders dan een ministerschap of – erger – Kamerlidmaatschap. Het is ook een risicoloze onderneming: als de PvdA niet de grootste wordt, hoeft Bos niet terug te keren naar Den Haag en kan hij gewoon zijn Volkskrant-columns blijven schrijven.

Zou Samsom dat doen? De twee kunnen met elkaar door een deur. Bos haalde de toenmalig Greenpeace-activist in 2003 zelf naar de Kamer. Natuurlijk wil Samsom graag zelf premier worden maar die ambitie kan wachten. HIj is net begonnen met het op opnieuw op de rails krijgen van zijn partij. Dat kan hij het beste vanuit de Kamer doen. Hij kan zich daar profileren als vertegenwoordiger van de linksere koers, zoals VVD-leider Bolkestein in de Tweede Kamer opereerde ten tijde van het Paarse kabinet.

Even leken de verkiezingen te gaan over het Kunduz-akkoord. Maar dat wordt de laatste  dagen weggespoeld als een zandkasteel bij hoge vloed. Wilders op zijn beurt wil de verkiezingen maken tot een referendum over Europa. Als niemand met een alternatief komt, lukt hem dat misschien nog ook. Dat alternatief is: Wie wordt er onze premier? Denk je de keuze eens in op 12 september: Rutte of Bos? Ik weet wel wie dat gaat winnen.