Wie zat er achter de Turkse staatsgreep?

Meer dan dertig jaar geleden, maar de staatsgreep van 1980 is nog altijd een open zenuw in Turkije. Dat de leider van de junta destijds, generaal Kenan Evren, nooit ter verantwoording is geroepen, heeft daar veel mee te maken. Een referendum in 2010 maakte zijn vervolging weliswaar mogelijk en er is ook een procedure tegen hem op gang gekomen, maar erg veel haast wordt er niet mee gemaakt. Daardoor is het zeer de vraag of de hoogbejaarde Evren nog leeft wanneer het trage justitiële apparaat in Turkije zover is dat hij voor een rechter kan verschijnen. Men heeft het immers erg druk met het vervolgen van journalisten.

De coup van 1980 ligt ook om andere redenen gevoelig. Zo is er het bericht dat Jimmy Carter kort na de machtsovername van CIA-afdelingshoofd Paul Henze ontving. ‘Onze jongens hebben het geflikt’ liet Henze trots weten aan de Amerikaanse president. Dat die woorden niet uit de lucht gegrepen zijn, wist de Turkse journalist Mehmet Ali Birand al eens met documenten te bevestigen.

Drie dappere Turkse advocaten zouden wel eens willen weten wie die jongens van Paul Henze waren. Omdat er meer aanwijzingen zijn dat de CIA, samen met de Turkse nationale inlichtingendienst MIT, de basis legde voor de machtsovername in 1980. Door in de Gladiotraditie van de ‘strategie van de spanning’ een dosis politieke geweld te ontketenen die de Turken vanzelf naar een militair ingrijpen deed verlangen.

De drie advocaten stelden onder de freedom of information act in de VS recentelijk tien vragen aan de Amerikaanse ministeries van Buitenlandse Zaken, Defensie en de ambassade in Ankara. De resultaten waren bedroevend, want de Amerikaanse autoriteiten voelden zich niet verplicht om antwoord te geven op ‘onzinnige vragen.’ De advocaten laten het er echter niet bij zitten en hebben hun tien vragen tot een teruggebracht: of Turkse militairen en burgers destijds in de VS zijn opgeleid tot het plegen van een staatsgreep. Indien antwoord wederom uitblijft, overwegen de advocaten een juridische procedure tegen de Amerikaanse overheid. Dat kan interessant worden.