Wij zijn burgers, geen klanten van de overheid

Het verhaal is inmiddels overbekend: een scooterrijder kwam om door botsing met een tram. Eerst stuurde de gemeente Rotterdam een rekening van bijna 3000(!) euro voor het schoonmaken van de straat en daarna een bloemetje om dit affront weer goed te maken.

De bestaande praktijk wordt op de oude voet voortgezet. Voortaan ziet men erop toe dat zulke rekeningen door de verzekeringsmaatschappij worden afgehandeld zonder dat de polishouders er sjoeche van krijgen. Wat niet weet, dat niet deert.

Dit alles is steeds maatgevender voor de manier waarop Nederland bestuurd wordt. Sinds een jaar of twintig beschouwt de overheid de burgers van dit land als ‘klanten’. Dat klinkt mooi maar de staat wordt zo een monopoliebedrijf en dan zijn de klanten meestal het haasje. Zulks bleek ook vrijdagavond bij De Wereld Draait Door, waar minister Henk Kamp met een bredere lach dan we ooit van hem gezien hadden, durfde verkondigen dat zijn paar Groninger klanten in dat afgelegen aardbevingsgebied pech hebben omdat anders miljoenen anderen door gebrek aan aardgas in de kou kwamen te zitten. Hij stuurde ze nog net geen bloemetje op staatskosten.

Ooit lieten de boven ons gestelden zich althans theoretisch leiden door een gevoel van noblesse oblige , adel verplicht. Later voelde de overheid zich dienaresse van de burgers. Nu heerst er een doorgeschoten managerscultuur en wat men aanziet voor een bedrijfsmatige aanpak. Daardoor speelt het element menselijkheid geen rol meer als een of andere idioot een zogenaamd logische of kostenefficiënte procedure voorstelt.

Er is weliswaar enige emigratie, maar in het algemeen kan de klant toch nergens anders heen. Daardoor ontstaan om zo te zeggen overal in het bestuur winterdienstregelingen en Fyra’s. Pas nog heeft de gemeente Midden-Delfland – een fusie van de dorpen Maasland en Schipluiden die elk afzonderlijk prima functioneerden –  een nieuw gemeentekantoor neer laten zetten voor 16,2 miljoen euro. De klanten steigeren misschien maar ach, vergeetachtig zijn zij ook.

Het is deze perverse cultuur die de Sociale Verzekeringsbank ertoe brengt om bejaarden hoge boetes op te leggen als zij er door spionnen op betrapt worden dat zij te vaak samen boodschappen doen of hun auto delen. Het is deze cultuur die politici – de goeden niet te na gesproken – tot de uitspraak brengt, dat zo’n claim na een dodelijk ongeval dan maar in stilte moet worden afgehandeld zonder dat de betrokkenen er iets van merken: als de waarheid te pijnlijk is, kan ze maar beter verborgen blijven.

Het is deze cultuur die leidt tot de totale focus op een zogenaamd kloppende kas wat ook de gevolgen voor de lange termijn mogen zijn. Het gaat om de cijfers van morgen. Het is bij de overheid de versie van aandeelhouderswaarde in plaats van bedijfscontinuïteit.  Klanttevredenheid is in orde zo lang de cliënten maar net niet in opstand komen. Meer hoeft niet want de overheid kan immers onmogelijk concurrenten hebben.

Dat laatste nu is een misvatting. Als burgers zich maar voldoende getergd voelen, vormen zij buiten het zicht van de staat hun eigen netwerken.  Denk daarbij niet aan vrijstaten zoals het paradijs van ‘autonomen’ op het ADSM-terrein in Amsterdam-Noord. Denk daarbij eerder aan zwarte economie en besef dat de mafia ooit begonnen is als antwoord op het wanbestuur in het Koninkrijk Napels en Sicilië.

Eén ding is zeker: op deze manier  komt Nederland niet de crisis uit, laat staan sterker.

De overheid is geen bedrijf en de burgers zijn geen klanten.

Volg Han ook op Twitter

Het laatste boek van Han van der Horst is: Nederland, de vaderlandse geschiedenis van de prehistorie tot nu