Wortel of knuppel?

Omdat de belangrijkste chronische aandoeningen waarmee we momenteel te maken hebben – en in de toekomst nog veel meer – gedeeltelijk voorkomen worden door gedragsverandering is er veel interesse in de beste manier om te zorgen dat mensen hun gedrag ook werkelijk veranderen.

Er zal ook wel iets moeten gebeuren om daardoor de kosten in de zorg enigszins te beperken, want het wordt steeds moeilijker om de zorg betaalbaar te houden.

Grofweg kan je twee vormen van aanpak onderscheiden: de stok of de wortel. Bij de wortelaanpak beloof je mensen een beloning als ze hun gedrag veranderen. Bij de stokaanpak geef je ze een boete als ze ongezond leven. Onderzoek laat zien dat mensen in het algemeen aan de wortelmethode de voorkeur geven. Verbaasd? Ik niet. Mensen houden niet van dwang.

In een experiment werden 126 proefpersonen geconfronteerd met een zogenaamd gezondheidsplan voor mensen met overgewicht die werkzaam zouden zijn bij een verzonnen bedrijf. Er was een ‘plan’ om mensen met gezond gewicht 500 dollar te geven als beloning, maar ook een plan waarbij te zware mensen 500 dollar boete kregen.

Het merendeel van de (Amerikaanse) deelnemers aan het onderzoek vond zo’n boete een straf en onterecht. Het druist tegen het rechtvaardigheidsgevoel van mensen in en het lijkt onwaarschijnlijk dat je voor zulke plannen voldoende steun zult krijgen.

Er werd nog een experiment gedaan. Daarin kregen de proefpersonen een positie waarin ze konden beslissen over het beleid bij een bedrijf. Mensen die vooroordelen tegen dikke mensen hebben (en dat zijn er helaas nog al wat) waren altijd tegen de wortelmethode en voor de knuppelaanpak. Als je er goed over nadenkt betekent het dat je een wereld creëert met enerzijds de geprivilegieerde, dunne mensen met veel vooroordelen tegen mensen die de pech hebben wat te zwaar te zijn enerzijds tegenover anderzijds de kansarme mensen die in de hoek zitten waar de calorieklappen vallen.

Probleem bij zo´n onderzoek is dat er veel onduidelijkheid is over de aard van beleid. Als je je gewicht omlaag weet te brengen en je wordt beloond ziet dat er uit als een wortelbeleid, maar tegelijkertijd is het een knuppelbeleid voor de mensen die er geen pond vanaf krijgen, want zij worden gestraft. Overigens zijn beleidsmaatregelen waarbij via speciale tax producten (zoals tabaksartikelen of voedingsmiddelen waar extra suiker aan toe is gevoegd) wat duurder worden geen afstrafbeleid, maar meer een beleid om barrières op te werpen om vervallen in slechte eigenschappen iets minder vanzelfsprekend te maken.

Ik vind het raar dat beleidsmakers niet zorgen dat er goede informatie komt voor een ruim publiek om ze beter op de hoogte te brengen van al die mogelijkheden.

Volg Ivan Wolffers ook op Twitter Het vorige Gezonde Weetje van de Dag:  Wortel of knuppel

Het nieuwe boek van Ivan Wolffers is: Het gezonde lifestyleboek