Zeg vaker 'me' in plaats van 'me too'

Moeten we Jelle Brandt Corstius geloven? Moeten we slachtoffers sowieso geloven, zoals Asha ten Broeke bepleit , om de drempel te verlagen zodat ze hun verhaal durven doen? Het is een klassiek dilemma: bij een hoge drempel mis je relatief veel werkelijke gevallen van misbruik, maar bij een lage drempel wordt de kans op vals alarm groter. En mensen die vals worden beschuldigd zijn óók slachtoffers. Het is kiezen tussen twee kwaden, want we willen ook geen samenleving waarin een ‘verdachte meteen dader’ is ( Bert Wagendorp ) en mensen worden ontslagen omdat ze zich in het ‘troebele drijfzand’ begeven tussen gewenst en ongewenst ( Aleid Truijens ).

#Metoo heeft veel overduidelijke gevallen van misbruik onthuld, maar de werkelijkheid is weerbarstig. Het grijze gebied is groot en de grenzen zijn lang niet altijd zo scherp als velen menen in hun bevlogenheid voor de goede zaak. De waarheid is dat mensen die te veel drinken seksueel opdringeriger kunnen zijn dan ze achteraf beseffen, maar ook dat de andere beschonken partij vaak meegaander wordt en eigen grenzen makkelijker laat overschrijden. Dat maatschappelijke normen veranderen over wat wel en niet toelaatbaar is, en gebeurtenissen uit het verleden er anders uitzien door de bril van nu. Dat onbeschaamd gedrag van een gevierde ster een ander gevoel kan geven dan hetzelfde gedrag van diezelfde man wanneer hij eenmaal gevallen is en als viespeuk over de tong gaat.

Dat we, als toeschouwers van #metoo-verslagen, álle relevante informatie missen om te kunnen beoordelen wat er werkelijk gebeurd is. En… dat dit ook helemaal niet van ons gevraagd wordt. Natuurlijk komt er als eerste vaak een oordeel bij je op. Maar mensen hebben het bijzondere vermogen om hun ‘ gut feeling ’ opzij te zetten, nog een keer na te denken en hun oordeel op te schorten tot er meer relevante informatie komt, of desnoods tot sint juttemis. Als we dat vermogen meer zouden gebruiken, minder goed-fout en zwart-wit zouden denken, zou niemand – slachtoffer of verdachte – prematuur aan de schandpaal genageld worden.

Maar hoe stellen we dan paal en perk aan seksueel (en ander) wangedrag? Het kan, maar het vraagt meer moed dan achteraf vanaf de zijlijn oordelen. Uit experimenteel onderzoek is bekend dat de meeste mensen die getuige zijn van seksisme of racisme, heel anders reageren dan ze zelf hadden gedacht: ze zwijgen , laten het gebeuren, en achteraf mijden ze de dader niet en praten ze dat recht: Ach, zo erg was het niet. Daarmee geven ze daders én omstanders het signaal dat dit gedrag oké is. Dit zou ook heel goed kunnen gelden voor seksueel grensoverschrijdend gedrag. Bedenk dat het ook moeilijk is om op te staan tegen alom bewonderde mannen als Weinstein of Cosby, zolang anderen dat ook niet hebben gedaan. Jarenlang kwamen deze heren ermee weg. Uit Asch’s klassieke conformisme-experimenten weten we dat de meeste mensen zich gedeisd houden en pas tegen de stroom in durven gaan als een dappere enkeling hen al is voorgegaan. Zodra dat gebeurt, kan de stemming omslaan. Er is dus een eenling nodig die zijn/haar nek durft uit te steken: niet ‘me too ’, maar ‘ me ’.

In eerste instantie kan dat ongemak en wrevel geven: als je de eerste bent, ben je vaak de ‘party-pooper’. Dat is moeilijk, vooral wanneer je – zoals veel vrouwen – aardig gevonden wilt worden en het gezellig wilt houden. Maar de echte helden in #metoo zijn deze mensen, die sluimerende twijfels durven benoemen als nog niemand dat heeft gedaan; die zich uitspreken, niet achteraf, niet vanaf de publieke tribune maar ‘on the scene’, en die voor lief nemen dat andere aanwezigen dat kunnen afdoen als aanstellerij of ongezellig moralisme.