Zijn we van nature goed of slecht?

Heel veel mensen zien de evolutietheorie als het bewijs dat egoïsme loont. De gemeenste individuen overleven en wie samen probeert te werken legt het af. Daarvoor worden rampen als voorbeeld gebruikt.

Bij het zinken van de veerboot de Estonia in 1994 vielen 800 doden. Daaronder waren erg veel vrouwen en kinderen. Zie je wel, zeiden mensen die niet begrijpen hoe evolutie werkt: de sterksten winnen en egoïsme brengt soorten verder en zo is het altijd gegaan. Bij de ramp met de Titanic echter was het juist andersom.

Daarbij duurde het zinken van het schip langer en begonnen mensen zich te organiseren en samen te werken. Zie je wel, zeiden mensen die waarschijnlijk ook de evolutieleer niet begrijpen, in de evolutie wordt samengewerkt door individuen.

Vorig jaar kregen de mensen die geloofden in evolutie en samenwerking een klap toen de Zero-determinant theorie werd geïntroduceerd: egoïsme wint. Deze week was er een artikel waarin weer het tegendeel wordt beweerd: de ZD theorie klopt niet.

Je snapt het: typisch materiaal voor de zondagochtend. Zijn we van nature goed of slecht? En hoe kom je er achter? Om dit soort dingen te onderzoeken wordt de speltheorie gebruikt. Je laat mensen eindeloos vaak spelletjes doen en analyseert of de bully’s winnen of de samenwerkers. Vorig jaar leken in die spelonderzoeken de gemeneriken en egoïsten nog te winnen. Weg illusies dat het nog goed komt met de wereld.

Dit jaar keken onderzoekers Adami en Hintze er nog eens naar. Ze konden zich niet voorstellen dat egoïsten altijd winnen, dat samenwerking verdwijnt en de sluwe en slechte individuen overblijven. Gezellig. Ze lieten de computer honderdduizenden spelletjes doen met twee soorten spelers, egoïsten en samenwerkers. De ZD-theorie blijkt nooit te kunnen kloppen voor de evolutie. Die blijkt alleen op te gaan als de egoïst de andere spelers kent. Dan past hij zijn strategie namelijk snel aan. Hij wint van de samenwerkers, maar niet van de andere egoïsten. Daar komt nog iets bij: de niet-egoïsten leren er op den duur door en veranderen hun strategie ten opzichte van de egoïsten. De conclusie moet volgens de onderzoekers daarom luiden dat samenwerking de basis vormt voor de evolutie en niet egoïsme.

Het gaat natuurlijk wel om de grote lijnen. Niet om de korte termijn. Niet over banken die brave consumenten die netjes meewerken bij het aangaan van grote leningen om een huis te kopen dat overgewaardeerd is en nog jaren lang veel te veel hypotheek moeten betalen om de bonussen van de bankdirecteuren te kunnen betalen. Evolutie werkt op lange termijn. Op de korte termijn trekken de klootzakken aan het lange eind. Die redden zich uit de Estonia.