Zo heb je geen stemwijzer meer nodig

De verkiezingen staan voor de deur. Daarmee is de deur geopend voor grootse beloften van politieke partijen, die uiteraard voor het grootste deel niet zullen worden nagekomen. Deels buiten schuld. Vraag maar aan de PvdA. Deelname aan het kabinet leidt tot een meervoudige persoonlijkheidsstoornis. Zo zegt Dijsselbloem eerst dat de winstbelasting naar beneden moet, en kort erop volgend zegt hij dat die juist omhoog moet.

Maar daar gaat het me nu even niet om. Wat ik belangrijk vind, is dat u begrijpt waar u voor kiest en wat u nu wel of niet moet geloven van al die beloften. Want het politieke landschap is aanzienlijk veranderd in het afgelopen decennium.

We zijn gewend om links en rechts te denken. Ééndimensionaal. Das war einmal. Inmiddels zijn er echt wat assen aan de mapping van politieke partijen toegevoegd. Hoe groen ben je, hoe Europees, etcetera. Allemaal belangrijk, maar de meest significante as als aanvulling op links-rechts is die van progressief-conservatief.

In het grid progressief-conservatief en links-rechts zien we opmerkelijke afwijkingen ten opzichte van de heersende opvattingen. Want links was altijd progressief en rechts conservatief. Dat klopt niet meer. Dus laat ik dat beeld hier corrigeren.

De VVD noemt zichzelf nog steeds een liberale partij. Ook das war einmal. Oprichter Oud heeft zich inmiddels ingeschreven bij D66, na zich een paar maal omgedraaid te hebben in zijn graf. Want de VVD heeft zich permanent gekeerd tot het conservatisme. Behoud van wat Nederlands is, concurrentie met de PVV, opkomend nationalisme; ze kenmerken de VVD van vandaag. De VVD heeft zich sinds het vertrek van Wilders uit de fractie uiteindelijk geprofileerd als een rechts-conservatieve partij. Behoudzucht prevaleert.

D66 heeft ervoor gekozen om de traditionele rol van de VVD over te nemen. Was er een aantal jaren geleden nog sprake van een middenpartij die bijna ging fuseren met GroenLinks, nu is de partij flink naar rechts opgeschoven en is niet langer een middenpartij, maar een rechtse partij. Wel is D66 een liberale en progressieve partij. Ze staan open voor verandering en streven daar ook naar. D66 is een rechts-progressieve partij. Dus wees bewust van het overtuigend elitaire karakter van D66. Wel doet de partij het op groen en duurzaam gebied erg goed.

Over de SP en de Partij voor de Dieren kan ik kort zijn. Het zijn conservatief-linkse partijen. Hun stemgedrag laat aan alle kanten zien dat ze zich het liefst terugtrekken achter de dijken en dat alles weer wordt zoals in de jaren ’60 en ’70. Zucht. Maar let wel: de PvdD is op groen en duurzaam de meest onderlegde partij in de Tweede Kamer. De SP heeft een sterk marxistisch karakter.

De PvdA en GroenLinks ontmoeten elkaar op het links-progressieve. Allebei willen ze graag een samenleving die niet langer maakbaar, maar wel rechtvaardig is voor iedereen. Het onderscheid tussen beide zit in het duurzame karakter (GroenLinks). Ook heeft GroenLinks een liberaler karakter.

Tenslotte de partij met een meervoudige persoonlijkheidsstoornis. Inderdaad, de PVV. Voor de goede orde: de PVV is geen facistische partij. Facisme kenmerkt zich door militarisme, rituelen en helden. Wel kan de PVV gezien worden als een racistische partij, omdat ze uitsluiting van groepen uitdraagt. De persoonlijkheidsstoornis zit vooral in de ambivalentie van enerzijds een bijna extreemrechts profiel op het gebied van minderheden en nationalisme, maar tegelijk een serieus sociaal-economisch links-conservatief profiel. Qua stemgedrag op dit gebied vindt de partij zijn maatjes in de SP en de Partij voor de Dieren.

Resumerend stel ik dat u ingewikkeld kunt doen met stemwijzers en wat dies meer zij, maar dat wellicht ook volstaat eerst vast te stellen in welk quadrant u zich bevindt in het stelsel van links-rechts/progressief-conservatief. Dat reduceert het aantal opties meteen aanmerkelijk en blijven alleen resterende argumenten over om een keuze te kunnen maken. Gaat een stuk sneller.