Zoek niet naar betekenis

De laatste dagen draag ik een pochet in mijn borstzak. Dat komt door Jep. Jep Gambardella. Hij is de hoofdpersoon in de film La grande Bellezza. Vaak ontbreekt zijn stropdas maar een fraai pochet is steeds aanwezig.

Volgens het blad Esquire onderscheidt Jep Gambardella zich door verzorgde nonchalance – te allen tijde en op elk uur van de dag of nacht. Dat vergt grote aandacht en zorgvuldigheid. Dit weekend moet ik extra pochetten kopen. Als ze niet kleuren met het overhemd, is het geen gezicht.

Roddeljournalist Jep Gambardella maakt al een jaar of veertig deel uit van de Romeinse mondanitá. In dat kader loopt hij elke nacht feesten en bijeenkomsten af waar hij welkom is want zijn literaire reportages en kunstkritieken worden zeer gewaardeerd. Jeps leefwereld raakt – om het op zijn Nederlands te zeggen – de biotoop van Evert Santegoeds (de hoofdredacteur van Story), maar hij blijft op de grens en mijdt het ordinaire van de BN-ers: Jep is geen roddeljournalist. Zijn plek is de grachtengordel.

Jep houdt ook altijd een zekere afstand tot de omgeving waarin hij zich des avonds begeeft. Hij wil zichzelf zijn. Daarom kan hij heel scherp uit de hoek komen als hij bij anderen valse pretenties signaleert. Je krijgt de indruk dat Jep Gambardella alle kansen voorbij heeft laten gaan om zijn leven betekenis te geven. Hij verveelt zich niet, hij heeft nergens spijt van. Toch zit hij met de vage gedachte dat hij zijn leven verknoeid heeft.

Dansen op een vulkaan Een sleutelscène in La Grande Bellezza bevat een jeugdherinnering: als achttienjarige vlucht Jep weg als een lief meisje zich aanbiedt. Daarmee is zijn leven getekend. Maar al te vaak is hem ontglipt wat van waarde was. Althans dat denkt Jep. Wie naar La Grande Bellezza kijkt, ziet beelden voorbij komen die doen denken aan het verval van het Romeinse Rijk. Het is dansen op een vulkaan. Het westen is een kaartenhuis en instorting is nabij.

De elite – de grachtengordelelite zouden we in Nederland zeggen – steekt zijn laatste energie in feesten en élégance. En Jep Gambardella is daarvan slechts de ironische croniqueur. Hij oefent geen fundamentele kritiek uit.

Prestatiedrang Niettemin ga ik die pochetten halen. Ik mag Jep Gambardella wel. Ik vind het helemaal niet erg om een beetje op hem te lijken ook al voert mijn pad me zelden naar de grachtengordel. Waarom moet iedereen betekenis en zin aan zijn leven geven? Is dat geen gevolg van de prestatiedrang die een kenmerk is van deze maatschappij? Je moet wat tot stand brengen. Je dient iets opgebouwd te hebben als je dit ondermaanse verlaat. Anders word je van overheidswege geactiveerd. Eigenlijk is die verplichting om wat van je leven te maken nog erger dan de goddelijke opdracht om zonder zonde te leven en aldus het rijk er hemelen te beërven.

Jaren terug zat ik een week of wat in Costa Rica. Het doel van elke man daar is om Don te worden. Je wordt dan niet meer met je achternaam aangesproken maar met je voornaam, bijvoorbeeld Don Ricardo. Een don krijgt respect van zijn omgeving, die hem bij belangrijke beslissingen raadpleegt. Dit wil echter niet zeggen dat men zijn adviezen ook opvolgt. Zo kan het leven heel mooi zijn. Respect geldt, niet de bankrekening of prestaties. Je hebt zat dons die in een oud klein huisje wonen.

Alles is ijdelheid, zegt het boek Prediker. Als je ouder wordt, ontdek je dat de leegheid van het bestaan zijn charmes heeft. Je voelt dat gat maar het bespaart je ook de grote teleurstellingen die komen als je probeert het met zin of zingeving te vullen. Wie maak je daar eigenlijk gelukkiger mee?

Koop een pochet, spiegel je aan je aan zo’n don en besef dat Jep Gambardella het niet zo gek heeft gedaan. Weemoed is tóch niet te vermijden. Draag die. Net als een passend pochet. 

Beluister dit opiniestuk hier 

Volg Han ook op Twitter

Het nieuwste boek van Han is De Mooiste Jaren van Nederland (1950-2000)