'Etnische bril toont werkelijkheid niet'

“Wij zijn door een etnische bril naar de maatschappij gaan kijken, waardoor we de werkelijkheid niet meer zien,” dat zegt Maurice Crul, hoogleraar onderwijs en diversiteit aan de Vrije Universiteit. Crul zette deze week in Antwerpen uiteen hoe vooroordelen een pragmatische benadering van de samenleving in de weg staan.

Volgens Crul wordt het maatschappelijk debat beheerst door simplistische opvattingen, ingedeeld naar etnische afkomst. Zo overheerst bijvoorbeeld het idee dat alle migranten er conservatieve opvattingen op na houden als het gaat om man-vrouw relaties. In zijn lezing die De Morgen publiceert , stelt Crul daar tegenover:

In de Turkse en Marokkaanse gemeenschap is ondertussen geen consensus meer op het gebied van man-vrouwverhoudingen. Hoogopgeleide tweede- en derdegeneratiejongeren nemen met grote stappen afstand van de traditionele opvattingen van hun ouders. Hun moeders zorgden voor de kinderen en waren financieel afhankelijk van hun man, maar de dochters hebben een goede opleiding gevolgd en verdienen hun eigen geld. Zij maken daadwerkelijk de emancipatie door.

Crul zet uiteen dat de progressieven in de vorige eeuw de fout maakten een terugval in gelijkheidsopvattingen te accepteren als onderdeel van de multiculturele samenleving. 

De Sloveense filosoof Slavoy Žižek stelt provocerend dat het multiculturalisme in zijn ultieme vorm leidt tot de tolerantie van intolerantie. Bijvoorbeeld het tolereren van homohaat of vrouwenhaat. Dat is de schijnbaar onontwarbare knoop waarin met name de progressieve partijen zich steeds verder in hebben vastgedraaid. Zij fietsen tegen de wind in met een jas die steeds zwaarder wordt van de regen.

Tegenover dat naïeve idee staat het rechtspopulisme dat het uniculturalisme predikt waarbij slechts sprake is van één cultuur, die van de meerderheid, waar iedereen zich aan moet  onderwerpen. Crul stelt dat die opvatting in naïeviteit niet onderdoet voor de tegenpool. In de grote steden is sprake van ‘superdiversiteit’ waarbij geen enkele etnische groep meer een meerderheid vormt. In Amsterdam is dat punt al gepasseerd, in andere grote steden, zoals Rotterdam, gebeurt dat binnen vijf jaar.

In de leeftijdsgroep onder de vijftien jaar is nog slechts één op de drie jongeren in Amsterdam van Nederlandse afkomst. Hoe moeten de jongeren van Nederlandse afkomst die andere tweederde dwingen tot aanpassing? De macht van het getal maakt dit onmogelijk. Het is een gepasseerd station. Wilders wordt hier slachtoffer van zijn eigen redenering. Hij roept: wij zijn hier als “oorspronkelijke” Nederlanders dadelijk de baas niet meer. En dat klopt. Het multiculturalisme is het Waterloo voor de progressieve partijen, maar de multi-etnische meerderheid van de stad is de achilleshiel voor de rechtspopulisten. De multiculturalist is gestikt in de graat van zijn eigen tolerantie, de rechtspopulist omdat hij demografisch is overtroefd.

In een interview met de krant stelt Crul dat de multi-etnische samenleving zeer succesvol kan zijn maar dan moeten de progressieve partijen zich er wel op storten:

Als ik de progressieve partijen iets verwijt, dan wel dat ze het debat over integratie hebben laten kapen door rechts. Neem nu de discussie over de gelijkheid tussen man en vrouw. Migranten worden per definitie weggezet als conservatief en iedereen gaat daarin mee. Terwijl dat niet klopt. Uit ons onderzoek blijkt net dat er grote verschuivingen zijn. De tweede en derde generaties migranten zijn voorstander van een gelijke man-vrouwbehandeling. Maar wij zijn onder invloed van rechts door een etnische bril gaan kijken, waardoor we de werkelijkheid niet meer zien. Daarom zeg ik tegen links: kies je bondgenoten, sluit een progressieve coalitie met de progressieve migranten. Bij jullie ligt de sleutel. De rechts-conservatieven kunnen deze klus niet klaren. Met hen is er geen uitweg mogelijk.

In een hoofdredactioneel commentaar omarmt De Morgen, die een heel thema wijdt aan de stelling, het pleidooi voor een nieuwe pragmatische benadering van de superdiversiteit, weg van multiculturalisme en populisme:

Tussen die twee uitersten, die de voorbije decennia elk hun ondeugdelijkheid allang bewezen hebben, ligt in deze tijd van superdiversiteit een derde weg. Het is een pragmatische weg waarop nadruk op taalkennis als noodzakelijke sociale hefboom gepaard gaat met omarming van meertaligheid. Het is de weg waarop we niet inbinden op de fundamenten van onze seculiere samenleving maar waar we tegelijk niet in elke moslim een Syriëstrijder vermoeden. Het is de weg waarop etnisch gekleurde generatiearmoede geen fataliteit meer is en we tegelijk het onderbenutte talent in onze naar creativiteit en vernieuwing snakkende economie aanboren.