'Obama doet niks met CIA-rapport'

De Amerikaanse geheime dienst CIA heeft tussen 2002 en 2007 meer dan honderd gevangen die verdacht werden van terrorisme gemarteld. De toegepaste methoden waren wreed, vermoedelijk illegaal en leverden niets op in vergelijking met de reputatieschade die ze hebben aangericht. Dat blijkt uit een onderzoek van een commissie van de Amerikaanse senaat die 6,2 miljoen pagina’s, foto’s en andere materiaal bestudeerde en daarover een 600 pagina’s tellend rapport opstelden. De overheid gaat echter niets doen met de uitkomsten van het rapport.

Video: Amerikadeskundige Tom Kleijn in Pauw over de verhoortechnieken van de Amerikaanse inlichtingendienst CIA

Updates onderaan artikel

Het rapport werd dinsdag na lang soebatten openbaar gemaakt. De Amerikaanse overheid is zo beducht voor de reacties die de feiten kunnen oproepen dat militairen van de hele wereld in staat van paraatheid zijn gebracht.

In de oorlog tegen terrorisme die door president Bush werd afgekondigd na de aanslagen van 9/11 sneuvelden in de VS en bij bondgenoten al snel principes van de rechtstaat. Wetten werden in hoog tempo aangepast, bevoegdheden verruimd en burgerlijke vrijheden en privacy ingeperkt. Zonder dat er veel protest klonk want ja, het was immers oorlog. In die tijd van angst en onzekerheid veroverde een tv-serie de huiskamers: 24, met in de hoofdrol de onverschrokken terreurbestrijder Jack Bauer. Hij combineerde moeiteloos een onaantastbaar gevoel voor patriottisme met een voortdurende schending van alle juridische systemen die de VS tot een democratische rechtsstaat maken. Zo martelde hij er op los en oogstte daarbij veel succes. Mede onder invloed van die serie ontstond er een soort publiek begrip voor martelen.

De Democraten in de Senaat constateren op basis van het rapport dat een dergelijk begrip contraproductief is. Niet alleen levert martelen geen informatie op die niet op andere wijzen verkregen kan worden, de praktijk schendt ook de reputatie van het land. Rechtse Republikeinen en de CIA delen die conclusie overigens niet. De geheime dienst houdt vol dat ‘EITs’, oftewel ‘enhanced interrogation techniques’, zoals de martelmethoden werden genoemd, aanslagen hebben voorkomen.

In het rapport worden voorbeelden genoemd van de barbaarse praktijken. Zo werd een al-Qaida verdachte net zo lang aan waterboarden (het aanzetten tot de verdrinkingsdood) onderworpen tot hij bewusteloos raakte. Een andere werd geketend in de bittere kou achtergelaten in wat een kerker wordt genoemd totdat hij aan de gevolgen overleed. In vijf gevallen was er sprake van ‘rectale rehydratie’, het naar binnen spuiten van water via de anus. Verwondingen die ontstonden bij andere martelingen werden niet behandeld waardoor ze ernstiger werden. Tenminste 26 verdachten werden ‘onterecht vastgehouden’.

Met de praktijken werd ook grof geld verdiend. De psychologen James Mitchell en Bruce Jessen die de martelpraktijken voor de CIA bedachten richtten daartoe een bedrijf op en ontvingen meer dan 80 miljoen dollar.

De commissie ontdekte dat de praktijken vele malen erger waren dan tegenover de politiek werd toegegeven. De CIA heeft bijna een jaar lang intensief de publicatie van het rapport tegengewerkt. De Democratische senator en commissievoorzitter Dianne Feinstein hield echter voet bij stuk.

Update woensdag 12.10

De Amerikaanse overheid doet niets met het rapport over de martelpraktijken, schrijft persbureau Bloomberg. Justitie sloot in 2012 een onderzoek naar de CIA-praktijken af wegens eeen gebrek aan toelaatbaar bewijs, maar dat wordt na het gisteren verschenen rapport niet heropend. Het Witte Huis negeert daarmee de oproepen van mensenrechtenorganisaties en de VN om te kijken of verantwoordelijken vervolgd kunnen worden.

De mensenrechtenorganisaties hopen nu op vervolging in de landen waar de CIA clandestiene gevangenissen runde of op civielrechtelijke procedures in de VS zelf, schrijft persbureau Bloomberg.

Mensenrechtenrapporteur Ben Emmerson van de VN:

Er was een duidelijk beleid opgesteld op hoog niveau in de regering van Bush dat systematische misdaden en grove schendingen van de mensenrechten toestond. De individuen die verantwoordelijk zijn voor deze criminele samenzwering moeten worden berecht, en zouden straffen moeten krijgen die horen bij dergelijke misdaden.

CIA-baas blijft

Ook John Brennan, de huidige baas van de CIA, blijft werkzaam in zijn functie. Hij behoudt het vertrouwen van de president, hoewel hij onder George W. Bush diende als antiterreuradviseur en een fervent verdediger was van het programma. Er worden verder ook niet veel personele veranderingen verwacht binnen het inlichtingenwezen, maar de meeste verantwoordelijken zitten al niet meer op hun post.

Beterschap

De CIA belooft beterschap en zegt tegelijkertijd dat het martelprogramma wel degelijk iets bruikbaars heeft opgeleverd, waarmee ze de vernietigende conclusie uit het rapport tegenspreken. Het “hielp om aanvalsplannen te dwarsbomen, terroristen op te pakken en levens te redden”, aldus CIA-baas Brennan.

The Guardian:  CIA’s brutal and ineffective use of torture revealed in landmark report Trouw: ‘Regering VS doet niets met CIA-rapport over martelpraktijken’

Cc-foto: Justin Norman