OM saboteert onderzoeksjournalistiek

Het Openbaar Ministerie heeft vorig jaar onderzoek van het VARA-programma ZEMBLA gedwarsboomd en vertrouwelijke vragen van de journalist doorgespeeld aan het bedrijf in kwestie. ZEMBLA-redacteur Jos van Dongen informeerde bij het OM in Den Bosch naar een aangifte tegen uitvaartorganisatie Dela, maar die vragen werden achter zijn rug om doorgespeeld aan het bedrijf. Het OM bevestigt in een briefwisseling met Van Dongen dat dit inderdaad gebeurd is en schrijft dat zulks is toegestaan. Volgens het OM was Zembla niet beloofd dat vertrouwelijk met de informatie zou worden omgegaan.

Toen Van Dongen vorig jaar bij het OM informeerde naar de zaak tegen Dela kreeg hij vlak daarna een mail van het bedrijf met de vraag of hij met een verhaal over hen bezig was. Enkele weken later heeft de ZEMBLA-redacteur een off the record- gesprek over de zaak met het OM in Den Bosch, waarvan achteraf een samenvatting blijkt te zijn gemaakt die onder meer naar Dela is gemaild, maar niet naar ZEMBLA. Wanneer Van Dongen om opheldering vraagt, geeft de hoofdofficier van justitie in Den Bosch aan dat hij na elk contact met ZEMBLA steeds zelf Dela, de betrokken gemeente en de politie heeft geïnformeerd. De vertrouwelijkheid zou daarmee echter niet geschonden zijn, schrijft de hoofdofficier, ‘omdat uw verzoek tot een vertrouwelijk onderhoud niets zegt over de toezegging van mijn zijde’. Deze dubieuze werkwijze blijkt op steun van Herman Bolhaar, voorzitter van het College van procureurs-generaal, te kunnen rekenen.

Het Openbaar Ministerie in Den Haag en Den Bosch willen inmiddels niet meer op de zaak ingaan, maar als gevolg van het contact tussen het OM en Dela wist de uitvaartorganisatie wel de klokkenluider te achterhalen waarmee ZEMBLA contact had. Deze klokkenluider hangt inmiddels een rechtszaak boven het hoofd indien hij volhardt in zijn beschuldigingen aan Dela.

NVJ-secretaris Thomas Bruning heeft geen goed woord over voor de werkwijze van het OM en zegt op Villamedia : 

Het OM is buiten zijn boekje gegaan door Dela actief in te lichten, terwijl daarvoor geen aanleiding was. De naam van Dela was immers al bekend, dus het in de aanwijzing genoemde argument om de ‘verdachte’ in te lichten, was hier niet aan de orde. Het heeft er alle schijn van dat het OM hier in zijn pro-activiteit is doorgeschoten en bijna als advocaat van de verdachte partij Dela is opgetreden en daarmee de journalist onnodig heeft benadeeld. Het is vreemd dat Bolhaar hier geen afstand van neemt. Het is immers helder dat hiermee de belangen van de journalistiek zijn benadeeld.”

Media-advocaat Otto Volgenant van Boekx Advocaten waarschuwt journalisten voor het delen van informatie met het OM, dat er een eigen agenda op nahoudt:

Als journalist moet je minstens twee keer nadenken voordat je vertrouwelijke informatie deelt met het OM. In het kader van journalistieke bronbescherming moet je daar heel zorgvuldig mee omgaan. Het is verstandig om vooraf expliciete afspraken over vertrouwelijkheid te maken. Zwart op wit. Het OM is immers geen instantie om vrijblijvend mee te overleggen, maar de opsporingsinstantie in Nederland. Zij hebben een eigen belang dat niet parallel loopt met het journalistieke belang.”

Van Dongen heeft een flinke kater overgehouden aan de kwestie:

Voortaan moet ik blijkbaar van tevoren vertrouwelijkheid afspreken als ik met iemand van het Openbaar Ministerie praat. Maar is dat in de praktijk werkbaar, ook bij een ogenschijnlijk kleine vraag? En heeft het OM niet naar de journalisten in Nederland een informatieplicht, waar niet bij hoort dat alle andere partijen ook meteen worden geïnformeerd?

Lees ook het opiniestuk van Van Dongen en luister zijn radio-interview met  Argos.

Cc-foto: Kunstwerk van het Openbaar Ministerie stelt een medewerker van het ministerie voor met een grote stapel dossiers. Op de grondplaat een tekst van Emile Zola “De waarheid is op weg en niets zal haar tegenhouden”, Roel Wijnants.