Verzorgers misbruiken Snapchat om patiënten voor paal te zetten

Medewerkers van verpleeghuizen door heel de Verenigde Staten delen gênante en ontmenselijkende foto’s van oudere bewoners op sociale netwerken, zoals bijvoorbeeld Snapchat. Een grove schending van privacy, waardigheid en vaak ook de wet. Dat blijkt uit een onderzoek van ProPublica.

ProPublica ontdekte 35 gevallen, sinds 2012, waar zorgpersoneel in verpleeg- en verzorgingshuizen herhaaldelijk foto’s en video’s op sociale media plaatsten van bewoners die deels of geheel naakt waren. In ten minste 16 van die gevallen ging het om Snapchat, een sociaal netwerk waarop een foto slechts enkele seconden te zien is en daarna niet langer beschikbaar is. Het topje van de ijsberg, zo is het vermoeden.

Een klein aantal van deze misstanden heeft inmiddels al tot een rechtszaak geleid, zoals eerder deze maand tegen een verzorger in de staat Californië. Dat het zover komt, is echter zeldzaam. Ondanks dat het verspreiden van patiëntenfoto’s zonder toestemming een directe overtreding van de wet is.

De incidenten leggen echter een diepere dreiging bloot, namelijk de risico’s die sociale media met zich meebrengen als het gaat om patiëntenprivacy. Tegelijkertijd is het een machtig middel om gebeurtenissen op te sporen die eerder nagenoeg onzichtbaar bleven. Mishandelingen in verpleeghuizen zijn geen nieuw fenomeen. Personeel wordt vaker beschuldigd van (seksueel) misbruik, ongeoorloofd toedienen van antipsychotica en andere middelen en verwaarlozing. Het online delen van foto’s is een relatief nieuwe vorm van mishandeling, maar dan wel een die zo nu en dan een digitaal spoor achterlaat.

Mishandeling In februari 2014 deelde een verzorger in Washington een video-opname via Snapchat van een bewoonster die op dat moment in bed op een po zat, haar broek op de enkels. De nietsvermoedende vrouw was ondertussen aan het lachen en zingen. Een maand later filmde een ander verzorger een 97-jarige demente vrouw, terwijl zij haar met een nylon band in het gezicht sloeg. Op de beelden is te zien hoe de vrouw ‘Niet doen, niet doen’ roept. Op de achtergrond klonk het gelach van andere medewerkers.

Vorige maand filmde een verzorger in Ohio meerdere patiënten in bed die werden opgedragen de raptekst ‘ I’m in love with the coco ’ te herhalen. “Coco” betekent cocaïne. Een van de vrouwelijke bewoners had een lint omgespeld gekregen met daarop de tekst ‘ Got these hoes trained ’, wat zoveel wil zeggen als: Ik heb deze sletten afgericht. De beelden werden verspreid via Snapchat.

De zoon van het laatstgenoemde slachtoffer kreeg de beelden onder ogen. Tegenover inspecteurs liet hij weten dat het voor zijn moeder een absolute verschrikking zou zijn geweest, als zij zelf de beelden had kunnen zien. Enkele dagen na het incident kreeg het verpleeghuis een nieuwe eigenaar. De nieuwe eigenaar liet direct weten zijn personeel strenge trainingen te laten volgen en voor voldoende toezicht te zorgen. De oude eigenaar maakte zich er vanaf door te zeggen dat alles vlak voor de verkoop gebeurde en hij daardoor niet op de hoogte was.

Snapchat Hoewel niet met zekerheid is vast te stellen dat het aantal van deze misstanden stijgt, lijkt de analyse van ProPublica wel in die richting te wijzen. In de afgelopen twee jaar doken er tot nu toe 22 gevallen op, in de twee jaar daarvoor waren het er 13. Dat heeft deels te maken met de stijgende populariteit van sociale media, en met name Snapchat.

De aangetroffen incidenten zijn slechts een minuscule fractie van het totaal aantal foto’s en video’s dat dagelijks via Snapchat wordt gedeeld. 100 miljoen gebruikers uploaden dagelijks meer dan 6 miljard filmpjes en foto’s. In een reactie laat de directie van het sociale netwerk weten dat deze vorm van misbruik ‘wreed’ is en een overtreding van de gebruiksvoorwaarden is. ‘Ouderen moeten geëerd en verzorgd worden, met respect en compassie.’ Het bedrijf liet ook weten mee te zullen werken aan juridisch onderzoek. Mits het verzoek daartoe ‘redelijk’ is.

Geen controle In veel verzorgingshuizen, vooral buiten de grote steden, is de directie nauwelijks op de hoogte van sociale media en wat daarop mogelijk is, zegt Greg Crist, woordvoerder van de American Health Care Association (AHCA). ‘Hun personeel weet dat wel heel goed, dus de directie moet waakzamer zijn.’ De AHCA verzorgt om die reden trainingen op het gebied van sociale media en verwacht dat het aantal trainingen uitgebreid zal worden.

Daar komt ook nog eens bij dat in veel verpleeghuizen men simpelweg zwaar onderbezet is. Verzorgers krijgen vaak in hun eentje supervisie over een te grote groep, zonder dat er ook maar iemand is die een oogje in het zeil houdt. Een voormalig verzorger uit Indiana, Taylor Waller, bekende afgelopen september schuld aan voyeurisme, nadat ze het blote achterwerk van een patiënt op Snapchat had gedeeld. Het leverde haar drie dagen celstraf op. Haar verweer? ‘Het was maar een foto van haar kont, dat gebeurt zo vaak. Ik heb vijf jaar in de zorg gewerkt, iedereen maakt foto’s van patiënten. Ik ben niet de enige.’

Ook zei Waller dat mensen die een verzorgingshuis zoeken voor hun geliefden wel grotere zorgen hebben dan een foto op Snapchat. ‘Er is zoveel mishandeling. Verpleeghuizen zijn onderbemand. In elk huis waar ik heb gewerkt, allemaal, lagen de bewoners in lakens die drijfnat waren van de urine. Ze moesten er urenlang in blijven liggen. Ze werden als beesten behandeld. Ik snap dat foto’s maken erg is, maar er gebeuren ergere dingen.’

Maatregelen Veel verzorgingshuizen hebben inmiddels de regel dat personeel geen mobiele telefoon bij zich mag dragen onder werktijd. Desondanks wordt die regel zelden nageleefd. Ook gebeurt het met grote regelmaat dat personeel dat berispt wordt wegens gebruik van een mobiele telefoon, alsnog verder mag werken.

Volgens advocate Tatiana Melnik gaat het daar mis. Melnik schrijft en spreekt geregeld over misbruik van sociale media in de zorg. ‘De instellingen moeten niet alleen regels opstellen, ze moeten die ook naleven. Als er geen maatregelen worden getroffen na misdragingen, of als niemand oplet wat er eigenlijk gebeurt, dan heeft personeel geen enkele reden om de regels te respecteren.’