100 jaar na het slachtverbod: toekomst van vlees is plantaardig

Vandaag 100 jaar geleden, op 23 februari 1918, voerde de Nederlandse regering een wettelijk slachtverbod in om voedselschaarste en voedselrellen te voorkomen. Een maand later ging het vlees op de bon, maximaal 300 gram per week per persoon, nadat een experiment met twee vleesloze dagen per week onvoldoende gewerkt had. Slagers kregen steeds minder vlees beschikbaar als gevolg van exportrestricties van Duitsland en Engeland na WO1. Als er al vlees werd aangeboden leidde dat tot lange rijen voor de winkel. Vrijwel alles wat geschikt was om te slachten werd verhandeld. Honden en katten bijvoorbeeld. Het rantsoen werd niet aangeboden als vlees, maar als ‘eenheidsworst’ die voor maximaal 11 cent (€ 0,05) per ons werd verkocht.

Het lijkt ondenkbaar in onze tijd van uitpuilende supermarkten dat er ooit nog voedselrantsoenering zou kunnen komen, hoewel we dat ook in WO2 van nabij hebben meegemaakt. Toch pleitte professor Henriette Prast deze week voor een rantsoenering van milieugebruiksruimte. Dat zou met behulp van blockchain-technologie heel goed kunnen, waarbij bijvoorbeeld de hoeveelheid CO2-uitstoot, watergebruik of zelfs de hoeveelheid biodiversiteitsverlies die met een bepaald consumptiepatroon samenhangt gerantsoeneerd kunnen worden. Voor een eerlijker verdeling, een duurzamere wereld en stof tot nadenken over ons huidige consumptiepatroon.

Dat is hard nodig omdat een groeiende wereldbevolking op een krimpende planeet om drastische maatregelen vraagt. De Chinese regering bepaalde al dat de vleesconsumptie met 50% omlaag moet, een van de ingrijpendste politieke maatregelen sinds de omstreden eenkindpolitiek. Noodzakelijk om het klimaat stabiel te houden en ook de voedselverdeling evenwichtig. Onderzoekers van de Universiteit van Minnesota berekenden dat we met het huidige akkerbouw-areaal 4 miljard monden extra zouden kunnen voeden wanneer we de opbrengst van de akkers niet langer zouden aanwenden voor veevoer en biobrandstof, maar direct voor humane consumptie.

We kunnen leren van de geschiedenis van voedselschaarste.

Mogelijk is de politiek nog niet rijp voor rantsoenering in tijden van ogenschijnlijke overvloed, hoewel het positief is dat senator Prast van D66 er een lans voor breekt. Maar het kan gemakkelijker. Plantaardige eiwitten kunnen met de huidige technologie zodanig gestructureerd worden dat het resultaat in een blinde test niet van dierlijk vlees te onderscheiden is. De smaak, de structuur, de voedingswaarde en de beleving van vlees op plantaardige basis zijn zo gemakkelijk te hacken met de jongste technologie die ontwikkeld is door prof. Atze Jan van der Goot van Wageningen Universiteit, dat binnenkort 100% plantaardige biefstuk in de schappen zal liggen. Beter dan het origineel, te produceren in een mild proces dat vergelijkbaar is met het bakken van brood of het maken van pasta.

Smaak is daarbij doorslaggevend. Na het slachtverbod van 1918 zijn er tal van initiatieven op gang gekomen om plantaardig vlees te produceren. Konrad Adenauer, destijds burgemeester van Keulen, later bondskanselier van Duitsland, ontwikkelde op basis van soja een Friedenswurst om hongersnood onder de Duitse bevolking te voorkomen. Vanaf 1922 werd “sojavlees” (TVP) voor het eerst op de markt gebracht in de Verenigde Staten. Maar net zoals de eenheidsworst aan het einde van WO1 smaakte de vegetarische worst nauwelijks naar vlees, en ook het schijngehakt uit het oorlogskookboek van Meulenhoff smaakte niet echt naar meer. Winston Churchill bedacht in 1931 vlees dat in laboratoria zou kunnen groeien op basis van stamcellen , maar ook die gedachte bevorderde de eetlust niet.

Veel mensen hebben in de afgelopen 100 jaar zoveel slechte ervaringen gehad of gehoord van vleesvervangers, dat de gedachte aan surrogaat tot voor kort vooral weerzin opriep. Inmiddels is er een nieuwe generatie plantaardig vlees die zich volledig kan meten met vlees van dieren, maar veel efficiënter en duurzamer geproduceerd kan worden. Vleestycoons als CEO Tom Hayes van Tyson Foods en Aldo van der Laan van Zwanenberg geven aan dat de toekomst van vlees meer en meer een plantaardige basis zal kennen.

Unox biedt inmiddels vegetarische gehacktballetjes in saus aan naast de vleesvariant en Albert Heijn maakte z’n vleessatebroodje ongemerkt vegan waarmee de broodjes geschikt werden voor vleesliefhebbers, flexitariers, vegetariers en vegans.

Door de voedselketen in te richten zonder dieren wordt die efficiënter, goedkoper, milieuvriendelijker en wordt de voedselzekerheid groter.

Deze week liet KFC 254 filialen van 900 vestigingen in Groot Brittannië sluiten wegens een tekort aan kip. Een overstap naar plantaardig vlees is onontkoombaar. Lekkere alternatieven zonder nadelen, vergelijkbaar met de overstap van ouderwetse fotografie naar digitaal. Donkere kamers en ontwikkelcentrales zijn inmiddels overbodig, met slachthuizen zal hetzelfde gebeuren.