Afrikaanse realiteit ontgaat klimaatcharlatan Lomborg

Eco Matser, klimaatspecialist van Hivos, blogt: De Volkskrant geeft periodiek podium aan klimaatcharlatan Lomborg en daar moeten mensen als ik dan weer op reageren. “Gewoon negeren”, twitterde professor Jan Rotmans als reactie op de ruimte die Lomborg opnieuw kreeg in de Volkskrant van 16 december om zijn grijsgedraaide plaat over fossiele energie af te draaien.

Staand in Tanzania met mijn neus bovenop de werkelijkheid waarover Lomborg vanuit zijn Washingtonse zetel zoveel onzin de krant in slingert, kan ik het niet laten om toch te reageren. Het afgelopen weekend heb ik samen met mijn collega Kevin Kinyangi uit Kenia gesproken met parlementsleden en zonne-energieproducenten uit een groot aantal Afrikaanse landen. En met mensen op het platteland van Tanzania.

Inderdaad: luchtverontreiniging De conclusies hier in Tanzania staan haaks op die van Lomborg. Hij heeft gelijk dat luchtverontreiniging een enorm probleem is, vooral voor arme Afrikaanse vrouwen. Koken op houtvuur is zeer slecht voor de gezondheid en leidt tot ontbossing. Zijn stelling dat duurzame energie – en vooral zonnepanelen – geen oplossing biedt, is echter volstrekte nonsens. Dat geldt evenzeer voor de veronderstelling dat veel ontwikkelingslanden de verschrikkelijke luchtvervuiling door massaal gebruik van fossiele brandstoffen ‘graag op de koop toe’ zouden nemen.

Betha wil dolgraag een zonnepaneel In het dorp Mikocheni in Noord-Tanzania spraken we de jonge moeder Betha die haar schamele inkomen verdient met kleding naaien. Haar dorp ligt in een droge vlakte. Gelukkig heeft het dorp water dankzij een pomp op zonne-energie. Betha zelf geeft echter een groot deel van haar inkomen uit aan petroleum om ’s avonds te kunnen werken en aan batterijen voor de zaklamp die ’s nachts de brandbare petroleumlamp vervangt.

Een zonnepaneel zou een enorme uitkomst voor haar zijn. Lomborgs geringschattende opmerking dat zonnepanelen alleen haar mobiele telefoon opladen en ’s avonds voor licht zorgen, zijn zoals mijn collega Kevin uitriep ‘driven by ignorance’. Een zonnepaneel is niet heel erg duur, maar Betha heeft het geld eenvoudig niet. Want mét Lomborg kiezen veel multilaterale instellingen en overheden nog steeds voor investeringen in fossiele brandstoffen, in plaats van de duurzame energievoorzieningen die mensen als Betha écht vooruit zouden helpen. Een zonnepaneel met vier lampen en een mobiele telefoonoplader kosten ongeveer € 120. Dat heeft Betha er na ruim een jaar alweer uit. Aansluiting op het stroomnet kost minimaal hetzelfde, maar dan beginnen de kosten pas: ze zou moeten betalen voor de stroom.

Zonne-energie is zeer rendabel Iets minder arme Tanzanianen schaffen graag een zonnepaneel aan. Op het platteland blijkt de leveringszekerheid van zonnepanelen – die je zelf beheert – namelijk veel groter dan die van het elektriciteitsnetwerk. Bovendien worden zonnepanelen steeds goedkoper en ook in Tanzania springen bedrijven hier adequaat op in. Zonne-energie is absoluut niet onrendabel en onbetrouwbaar, zoals Lomborg beweert. Integendeel, deze energiebron staat aan de vooravond van een enorme groei dankzij spectaculaire prijsdalingen, volgens McKinsey. Zonne-energie is al lang rendabel in ontwikkelingslanden, stelt het internationale adviesbureau, zeker in de afgelegen gebieden waaraan Lomborg refereert. Zelfs het Internationaal Energie Agentschap is ervan overtuigd dat wind, zon en waterkracht in 2035 kolen van de troon zullen stoten als belangrijkste energiebron.

Niemand kookt op kolenstroom Ook de beweringen van Lomborg over koken zijn halve waarheden. De kolencentrales die hij als alternatief aanbiedt voor de ziekmakende rook in huis, produceren stroom. En daar kookt niemand op. Gas is, zoals hij zelf al zegt, meestal te duur voor mensen op het platteland van Afrika. Die prijs is hoog vanwege de kosten van de gascilinder, het kooktoestel en het gastransport naar afgelegen gebieden. Een andere, omstreden, winningstechniek als fracking lost dat echt niet op.

Lomborg ziet de wonderen der techniek over het hoofd die organisaties als Hivos al jaren en op steeds grotere schaal introduceren in Afrika en Azië: efficiënte houtfornuizen die de rook afvoeren én schoon biogas van dierlijke mest. Dit zijn oplossingen die wél binnen het bereik liggen van mensen op het platteland van Afrika en zeer betrouwbaar zijn. Betha vertelde dat ze nu drie volle dagen per week nodig heeft om brandhout te verzamelen. Drie keer een vracht van 25 kilo. Schaliegas levert haar niets op (als het haar hut al zou bereiken); een efficiënt fornuis wel.

Kevin vertaalde het verhaal van Betha voor mij uit het Swahili. De Volkskrant vertaalde het verhaal van Bjørn Lomborg in het Nederlands. Kan de krant niet beter stukken vertalen van iemand die de taal van de mensen spreekt voor wie Lomborg met zijn grijsgedraaide lofzang op fossiele energie suggereert op te komen?

Dit artikel verscheen op de website van Hivos. Volg Eco Matser ook op Twitter. Foto: Betha met familie (Hivos).