Amerika kiest voor seculiere samenleving

Het Amerikaanse Hooggerechtshof heeft een historische beslissing genomen door de Defense of Marriage Act (DOMA) te schrappen uit het wetboek.

Hiermee krijgen homoseksuele echtparen dezelfde sociale voorzieningen en fiscale voordelen als heteroseksuele. De stap naar een federale erkenning voor het homohuwelijk als zodanig  is – gezien de toelichting van rechter Anthony Kennedy – nu zeer dichtbij. Dit omdat het huwelijk als een sociale instelling wordt gedefinieerd, niet (meer) als een (crypto) religieuze. Behalve een overwinning voor de voorvechters van gelijke rechten, is de uitspraak ook een overwinning van een seculier Amerika, waarin individuen het leven kunnen leiden dat ze willen. Nederland is, als bekend, het eerste land dat het homohuwelijk legaliseerde. De Amsterdamse Burgemeester Job Cohen verbond op 31 maart 2001 om middernacht vier stellen in de echt. Hij was degene die als staatssecretaris van Justitie het burgerlijk huwelijk openstelde voor homoseksuelen. Trots was de PvdA-er hierop, anders dan CDA-premier Jan Peter Balkende, die later in Indonesië ongevraagd verklaarde dat hij tegen had gestemd. Een decennium geleden domineerde namelijk het idee dat religie weer helemaal in was en secularisme op haar laatste benen liep. Publicisten als de Amsterdamse antropoloog Peter van der Veer, de Nijmeegse ethicus Bas van Stokkom en Gerrie ter Haar, de tante Sidonia van de godsdienstsociologie uit Rotterdam, betoogden met grote stelligheid dat ons land met zijn seculiere wetgeving voor abortus, homohuwelijk en euthanasie een ouderwets eilandje vormde in een wereld waarin de aanhang voor godsdiensten juist spectaculair groeide. Maar sindsdien is dit ouderwetse landje in de legalisering van het homohuwelijk gevolgd door België, Spanje, Canada, Zuid-Afrika, Noorwegen, Zweden, Portugal, IJsland, Argentinië, Denemarken en dit jaar door Nieuw-Zeeland, Uruguay, Frankrijk en Brazilië. Eveneens door twaalf Amerikaanse staten en een aantal Mexicaanse. In Duitsland is het homohuwelijk alleen nog niet toegestaan omdat de ‘liberale’ FDP deelname aan een coalitie met de christendemocraten belangrijker vond dan haar principes in dezen. Het Rusland van Poetin, daarentegen, heeft onlangs zelfs een potenrammerswet in werking gesteld, conform de wensen van de Russisch-orthodoxe kerk. Het lijkt erop – zie ook de fanatieke en massale oppositie onlangs in Frankrijk – dat het om een tegenstelling gaat tussen gelovigen en ongelovigen. Maar het Amerikaanse Hooggerechtshof laat zien dat de dichotomie zich veel meer bevindt tussen collectivistische gelovigen enerzijds en aan de andere kant degenen die mensen als individuen beschouwen, gelovig en ongelovig. Er zijn uiteraard ook heel wat Amerikaanse en andere gelovigen die legalisering van het homohuwelijk steunen. Velen halen de collectivistische gelovigen en de seculiere gelovigen door elkaar. De filosofe Martha Nussbaum bijvoorbeeld, in haar recent verschenen The New Religious Intolerance, beschouwt het dragen van de hoofddoek als een individuele uiting, zonder de hevige sociale dwang binnen veel moslimgroepen daarbij te betrekken. Gelovigen die denken in termen van individuele rechten, hebben dan ook minder moeite met abortus, homohuwelijk en euthanasie. Zelf worden ze namelijk nooit gedwongen om van het recht op deze mogelijkheden gebruik te maken. Collectivistische gelovigen daarentegen willen ook andersdenkenden dwingen naar hun religieuze principes te leven. Jammer dat de grote Amerikaanse jurist Ronald Dworkin, die in februari dit jaar overleed en van wie binnenkort Religion Without God postuum verschijnt, de uitspraak van zijn Supreme Court niet meer heeft kunnen meemaken.