Asielopvang is een vak

Een op de twaalf mensen wil nadenken over het aanbieden van een woonplek voor gevluchte mensen uit Oekraïne. Er ontstaan spontane initiatieven van vrijwilligersorganisaties die matches maken tussen gastgezinnen en mensen op de vlucht. Andere Nederlanders rijden met bussen naar de grens om mensen te vervoeren of om hulpgoederen zoals kleding te brengen. Ziekenhuizen doneren spullen via eigen netwerken van ziekenhuizen in Oekraïne. Kerken rijden met bijbels en babyvoeding af- en aan.

De bereidheid tot steun en de collectieve compassie zijn hartverwarmend en alle hulp die goed terechtkomt kan een leven redden of verbeteren. Het gaat gelukkig vaak goed.

Toch wil ik, als oud-opvangdirecteur bij het COA, ook mijn zorgen delen. Opvang is een moeilijk vak, waarvoor kennis en ervaring vereist is.

Veel mensen die hulp aanbieden, worden daarbij gedreven door emoties van afschuw en het gevoel iets te willen doen. In rauwe nood lijkt elk gebaar op z’n plaats.

Wat weinig mensen realiseren, is dat mensen in nood niet dankbaar en gezellig zijn na een aantal dagen, en veel zorg nodig hebben. En daar hebben ze ook werkelijk álle recht toe. Een gezin met zorgen over een vader die is achtergebleven, heeft niks aan een kamer waar jij ’s ochtends vertrekt om naar je werk te gaan. Mensen hebben geen daginvulling en geen geld. Ze hebben scholing nodig, medische zorg, nieuwe brillen en mogelijk acute PTSS-behandeling als ze in de war raken. Huisartsenposten, scholen, GGZ staan niet per direct klaar om te helpen. Dat kan een zware belasting zijn voor een onervaren gastgezin. Getraumatiseerde kinderen huilen en klieren veel, ouders zijn soms apathisch. Bij noodopvang denk je wellicht aan een paar dagen of weken. Na een paar maanden komen er irritaties, wil je afspraken maken over de energierekening, hoop je dat iemand ook eens kookt of de ramen lapt, heeft een van de kinderen ruzie met jouw buurkinderen of zijn de pubers die je opvangt ’s avonds luidruchtig.

En nee, dan werkt het niet zo dat je naar een van de centrale instanties kunt bellen met de vraag of iemand ‘jouw gezin weer kan terugnemen’. Mensen op de vlucht zijn geen coronapuppy’s. Bij diverse asielcentra hadden we echt veel last van goedwillende gezinnen die ‘stiekem’ een gezin onderdak hadden geboden en bij ons aanklopten als het mis ging. Grote spanningen en conflicten waren dan al een tijdje bezig.

Andersom zijn mensen op de vlucht uiterst kwetsbaar. Nu al zijn er verzoeken van alleenstaande Nederlanders die vragen om een ‘leuke, jonge, alleenstaande dame uit Oekraïne’. Hemeltergend. Gastgezinnen matchen en controleren is belangrijk. Alleengaande kinderen, vrouwen, ouderen, zonder geld en sociaal netwerk zijn een prooi voor misbruikers. Het is een beschaafd land waardig, om zoveel mogelijk veiligheid te bieden aan mensen op de vlucht.

Gelukkig is er nu landelijke crisiscoördinatie opgezet om de hulp aan mensen die ons land binnenkomen te coördineren. Dat is nodig op de grote schaal waarmee we nu te maken hebben. Wil je iets doen om mensen in grote nood te helpen? Rij niet met zelfgebakken friet naar de grens. Je verstopt vluchtwegen. Ga geen kleren brengen. Er is teveel. Ga mensen niet zelf ophalen tenzij het familie of vrienden zijn. Opvang is een vak. Meld je aan als gastgezin bij het COA of Vluchtelingenwerk. De mensen die bij je wonen hebben dan ook recht op basisvoorzieningen en leefgeld. Wil je iets anders doen? Doe dat via bijvoorbeeld het Rode Kruis. Doneer liever geld via 555 dan goederen. Ben je gepensioneerd arts, psycholoog, docent? Meld je bij je lokale instanties en reguliere instellingen of vluchtelingenwerk. Ze kunnen je hulp goed gebruiken. Opvangen is een vak. Open de grenzen en ken je grens.