Bent u een homo, prostituee of komt u uit een hiv-land? Nee? Vaarwel

Arts van een soa-poli: “Goedemorgen meneer Smitse. Zegt u het maar, waarom bent u hier?’” Martin Smitse, 22 jaar: “Ik wil me laten testen op soa’s.” Arts: “Heeft u daar een reden voor?” Martin: “Ik heb net een nieuwe vriendin. Het leek ons verstandig.” Arts: “Bent u homo, komt u uit een land waar hiv veel voorkomt of bent u een prostituee?” Martin: “Ehm, nee…” Arts: “Dan verwijzen wij u door naar de huisarts. U behoort niet tot een risicogroep.”

Zomaar een situatieschets die in de toekomst voor zal komen. De soa-poli’s gaan namelijk niet iedereen meer testen. Voortaan zijn alleen nog homo’s, prostituees en mensen ‘uit landen waar hiv vaker voorkomt’ welkom. Alleen mensen die een verdomd goede reden hebben om niet naar de huisarts te willen, kunnen op een uitzondering rekenen. De rest mag, wanneer zij niet volledig door de verzekering gedekt worden, een flinke som geld betalen om zich te laten testen op geslachtsziektes. De gratis testjes die de 26 soa-poli’s in Nederland aanbieden, kosten namelijk te veel geld.

Martin zal als ‘standaard persoon’ niet meer geholpen worden. Hij valt niet in een risicogroep en dus kan hij lekker naar zijn eigen huisarts. Een kwalijke zaak, als je het mij vraagt. Want wie zegt dat Martin hierna een bezoekje aan zijn eigen arts brengt? De soa-poli ziet hem niet als een risicofactor. Met andere woorden: Martin zal misschien wel denken dat een test niet nodig is. Of misschien is hij bang voor de huisarts of is hij bang dat hij dadelijk een flinke som geld kan gaan neertellen. Eigenlijk wordt Martin gewoon gestraft om zijn verantwoordelijke gedrag.

De gratis soa-poli’s zijn één van de meest verstandige maatregelen die het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu genomen heeft. Door deze poli’s lieten meer mensen zich testen, waardoor soa’s vaker ontdekt werden (NOS, 2008). Een goede zaak voor de volksgezondheid, vooral omdat sommige soa’s nauwelijks merkbaar zijn. Chlamydia bijvoorbeeld. Deze geslachtsziekte komt nog steeds erg veel voor onder jongeren. Je hoeft er geen prostituee, homo of iemand uit een hiv-land voor te zijn om dit op te lopen. Ook merk je er vaak niets van, waardoor alleen uit de test blijkt dat je het hebt.

Neem bijvoorbeeld Martin. Hij kan deze ziekte ongemerkt bij zich dragen. Veilig vrijen zegt ook niets, want ook daar kan het één en ander misgaan. Een condoom kan ongemerkt scheuren en via handwerk kan ook het één en ander verspreid worden. Je weet maar nooit. Kortom, dat Martin zich voor zijn nieuwe vriendin wilt laten testen, is verstandig. Voor de zekerheid. In het afgelopen jaar werd er vooral meer chlamydia, gonorroe en hiv gediagnosticeerd. En daar was het de soa-poli nou precies om te doen. Maar in plaats daarvan bezwijken ze nu onder hun eigen succes. Er kwamen namelijk teveel mensen op af. Teveel verstandige mensen die zich wilden laten testen. Voor de zekerheid. What a pity.

Natuurlijk zijn er mensen die nu zeggen dat iedereen dan maar veilig moet vrijen. Een mooie gedachte, maar het gaat allereerst nooit gebeuren en ten tweede kan er tijdens het veilig vrijen ook nog het één en ander misgaan. Bovendien zijn er partners die vreemdgaan,  mensen die verkracht worden of 16-jarigen die zich schamen om naar de huisarts te gaan. Moeten we al die mensen dan maar wegsturen? Volgens mij zorgt deze bezuinigingsmaatregel er alleen maar voor dat het aantal soa’s oploopt. Een schade voor de volksgezondheid. En dan moeten we over een aantal jaren deze puinhoop weer oplossen. Ik zie het al gebeuren.

Dat de soa-poli’s stormlopen, is begrijpelijk. Dat er bezuinigd moet worden, is ook nog begrijpelijk. Maar dat er gediscrimineerd wordt door mensen in te delen in risicogroepen, waardoor een groot deel buiten de boot valt, vind ik onacceptabel. Bovendien zenden ze door middel van deze maatregel een bepaald signaal de wereld in, namelijk: je behoort niet tot een risicogroep, dus het valt allemaal wel mee, testen is niet echt nodig. Ik heb daarom een voorstel. Geef ieder persoon die niet binnen een risicogroep valt één keer per jaar een vrijbrief om zich gratis te laten testen.  Jongeren bijvoorbeeld. Zo bespaar je kosten en geef je de omvangrijke ‘niet-risicovolle groep’ toch de mogelijkheid om verstandig te zijn. Want daar gaat het tenslotte om, verstandig zijn. Het is alleen jammer dat dit niet meer gewaardeerd wordt.

Lees ook op Joop: SOA-klinieken gaan patiënten weigeren