Berekende natuurwaarden vervangen politieke keuzes niet – maar kunnen wel helpen

Aan natuur valt te rekenen, dat was de teneur van de Tegenlicht uitzending van zondag jl. Natuur vervult allerlei “functies”, zoals recreatie, waterberging, kustbescherming, plaagbestrijding, gezondheid, luchtzuivering – tot aan vogels spotten toe. Daaraan zijn, zeker met de huidige digitale hulpmiddelen, prijskaartjes te hangen in harde valuta.  Lastige beslissingen over het opofferen van natuur aan wegen, woningbouw of bedrijven zouden op basis van kosten-batenanalyses genomen kunnen worden, zeggen de voorstanders.

Tegenstanders vrezen dat natuur dan altijd het onderspit zal delven. In de praktijk valt dat mee. Echt berekenen wat een weg aan reistijdwinst oplevert, valt juist vaak lelijk tegen – maar dat zal fervente automobilisten, annex filerijders worst zijn. Berekeningen van natuurwaarden kunnen hoog uitvallen. Ook laag natuurlijk, tot chagrijn van natuurliefhebbers.

Bij concrete natuur-economie dilemma’s, zoals de aanleg van een weg door een natuurgebied, zullen de uiteinden van het spectrum wel altijd tegenover elkaar blijven staan. Maar de twijfelende middengroep, waartoe de meeste mensen behoren, kan wel degelijk iets hebben aan natuurwaarde berekeningen. Maar dan alleen als hulpmiddel voor een politiek debat.

Geen politicus zal zich laten vervangen door een rekenmachine. De valuta van het politieke debat zijn uiteindelijk altijd verbaal. Het zal altijd gaan, expliciet of impliciet, over unieke boomsoorten, rustgevende wandelingen, oogverblindende libelles en onvervangbare ervaringen (ijsvogel gezien) tegenover verloren file-uren, bedrijven en woningen die ontsloten willen worden, werklozen die aan het werk kunnen. Daarbij horen, zo zitten mensen in elkaar, beelden, associaties en waarden.

Politici zijn net mensen. De uitkomst van een politiek debat, zoals dat over de A27 bij Utrecht, hangt niet alleen af van papieren nota’s en berekeningen. Maar ook, en vooral, van aantallen insprekers, wervende betogen, invloedrijke krantenartikelen, geposte filmpjes, slim georganiseerde excursies – en wie er in wandelgangen en achterkamers met elkaar in contact komt. Inspraak, media, lobby zijn de hulpmiddelen van een politiek debat.

Goede, transparante berekeningen kunnen daar ook bijhoren en gewicht leggen in de politieke weegschaal. Is de uiteindelijke reistijdwinst van een weg bescheiden, dan hebben de voorstanders van wegenbouw iets uit te leggen. Zijn er strategische voordelen, spin off effecten of is er een concrete regionale nood die gelenigd moet worden?

Vallen berekende natuurwaarden tegen, dan ligt er bewijslast bij de natuurliefhebbers. Is het stuk bos ecologisch niet zo bijzonder, maar wel essentieel voor de recreatie in een hoog verstedelijkte omgeving? Zijn er unieke soorten in het geding? Kan het terrein niet gemist worden als klimaatbuffer?

Vaak is het ook niet een kwestie van slikken of stikken, maar kiezen van de manier waarop een project wordt uitgevoerd: mitigatie in het jargon. Daarbij kunnen naar deelfuncties uitgesplitste berekeningen helpen. Het is dan aan de rekenaars om transparant te zijn, en inzicht te geven in hun methoden en veronderstellingen.

Keuzes tussen natuur en economie zullen nooit een getalsmatige exercitie zijn. Berekeningen kunnen het startpunt, en een hulpmiddel zijn voor echte politieke keuzes. Niets meer, en niets minder.