Bij Volt worden kandidaat-lijsttrekkers nauwelijks aan de tand gevoeld

Het is stil geworden rond de deelname van Volt aan de gemeenteraadsverkiezingen van maart. De partij wilde in 25 gemeenten meedoen, maar er vielen inmiddels al meerdere plaatsen af. Zo had Volt onvoldoende kandidaten in Tilburg, Wageningen, Haarlem en Nijmegen. De belangrijkste reden is dat te weinig vrouwen zichzelf kandidaat hebben gesteld: Volt staat erop dat de helft van de kandidaten vrouw is. Het heeft er alle schijn van dat Volt uiteindelijk in slechts twaalf gemeenten gaat meedoen. Soms is de kandidatenlijst opvallend kort, zoals in Groningen, waar men slechts zes kandidaten heeft.

In Utrecht is de spoeling niet zo dun: tien kandidaten. De partij organiseert hier – net als in veel andere plaatsen – een lijsttrekkersverkiezing. Maandagavond is er een online lijsttrekkersdebat. Er zijn drie kandidaten: consultant Anton Stam , business analist Charlotte Passier en directeur Ruud Maas , die eerder al een tijdlang voorzitter van de Utrechtse afdeling was. Stam en Passier zijn pas sinds dit jaar bij de partij aangesloten, dus daarmee is direct duidelijk wie het beste interne netwerk heeft. Over geschiktheid zegt dat echter zo goed als niets.

Een lijsttrekkersverkiezing kan wellicht een enthousiasmerende functie hebben, maar dat valt om de praktijk tegen: in deze regio heeft Volt ruim duizend leden en hooguit vijftien procent daarvan kijkt dit debat. Dit percentrage is nauwelijks hoger dan bij bestaande partijen. Opvallend aangezien de meeste Volt-leden pas kortgeleden zijn aangesloten.

Geen trackrecord Volt heeft inmiddels de kenmerken van een gewone partij: het proces om kandidaten te selecteren staat los van de programma-ontwikkeling. Een commissie heeft een verkiezingsprogramma geschreven, ongeacht wie lijsttrekker wordt. De keuze tussen Anton, Charlotte en Ruud is dus niet inhoudelijk, want zij onderschrijven allen het programma. Daarmee komen we op het verschil met bestaande partijen: daar hebben kandidaten een bepaalde trackrecord die de aanhang kan aantrekken of afstoten. Bij een nieuwe partij niet.

Zo luisteren we anderhalf uur naar deze drie onbekenden om nuanceverschillen te ontwaren, die allemaal binnen de programmatische Volt-lijnen blijven. De enige kandidaat die opvalt is Anton, die wil flyeren in wijken met kiezers uit de eigen witte, hoogopgeleide Volt-doelgroep, om zo een maximaal resultaat neer te zetten. Pas daarna wil hij zich buigen over de vraag hoe de partij kan verbreden. Vanuit een bedrijfsmatige logica heel begrijpelijk, maar Ruud en Charlotte willen toch campagne voeren in bijvoorbeeld Utrecht Overvecht, terwijl daar weinig Volt-stemmers wonen.

Op dezelfde manier horen we de man-vrouw-discussie terugkomen, die ervoor heeft gezorgd dat Volt in gemeenten als Den Haag en Amersfoort helemaal niet aan de verkiezingen meedoet. Alle lijsttrekkers zijn het eens dat deze ‘pariteit’ erg belangrijk is. Ze willen eraan vasthouden. Ook hier wijkt alleen Anton af, die er nog weleens over na lijkt te willen denken, al durft hij niet te zeggen dat hij dit principe in de prullenbak wil gooien. Hij wil het instrument ‘eleganter maken’ maar het is niet duidelijk wat dat betekent.

Een onmogelijke keuze De Volt-leden staan voor een onmogelijke keuze. De overeenkomsten tussen de drie kandidaten zijn groter dan de verschillen: ze komen allen uit de witte, consultant-achtige, hoogopgeleide Volt-doelgroep. Ze zijn allemaal onervaren. Ze hebben allemaal hun huiswerk gedaan, maar dat helpt niet erg. Zo wordt er regelmatig gerefereerd aan dure plannen waarvan niemand weet hoe ze betaald moeten worden. Dan wordt er iets geroepen over geld uit Den Haag. Ook beginnen de lijsttrekkers over de geneugten van de ‘Europese partij Volt’, maar de voordelen daarvan voor het daadwerkelijke raadswerk zijn duister.

Bij Volt houdt men het graag gezellig. De leiding ligt deze avond daarom bij een uiterst vriendelijke maar ook zeer onkritische moderator. Er wordt nooit doorgevraagd. Ruud geeft bijvoorbeeld opvallend hoog op over klimaatplannen zoals ‘van het gas af’. Iedereen knikt vriendelijk terwijl een kleine reality check geen kwaad zou kunnen. Wat te doen als het allemaal tegenvalt en de kosten hoog oplopen? Niemand stelt er vragen over, alsof die er in de Utrechtse gemeenteraad niet zullen zijn.

Met kandidaten die zo onbekend en onervaren zijn, ligt het voor de hand te kijken of ze bij kritische vragen overeind blijven. Maar Volt doet daar niet aan, want dat is niet leuk. Zo resteert voor de leden een nogal basale keus: een onbekende vrouw, een mannelijke zestiger die overduidelijk het meest voor de afdeling heeft gedaan maar voor deze veredelde studentenpartij nogal oud is (Ruud) of een jongen die overduidelijk het beste heeft begrepen hoe je campagne voert, maar verder geen enkele trackrecord heeft (Anton). Het wordt nog spannend. Zaterdag is de uitslag.