Breivik en Merah: één en hetzelfde gevaar

Anders Breivik en Mohamed Merah lijken op elkaar als twee druppels water. Dat heeft de afloop van het drama in Toulouse duidelijk gemaakt. Het slot paste in beider ideologie.

Als zelfbenoemde Tempelier en strijder voor het blanke ras gaf Breivik zich glimlachend over om de gevolgen van zijn daad te ondergaan. Merah vocht zich dood. Hij wist nog dertig schoten te lossen voor een kogel hem in het voorhoofd trof en hij uit het raam naar beneden stortte, aldus La Depêche , de plaatselijke krant van Toulouse. Toch zit ook daar een overeenkomst in: zij kozen allebei voor martelaarschap. In de traditie van de radicale Jihad betekent dat de dood. De kruisvaarder van de westerse cultuur accepteert de gevangenisstraf. Allebei hopen zij dat hun voorbeeld navolging krijgt.

Daar blijft het niet bij: hun optreden doet denken aan een oude theorie die een jaar of veertig geleden nog wel eens opgeld deed onder linkse radicalen: zij definieerden zich als het slaghoedje dat de grote maatschappelijke ontploffing tot stand bracht. Dat streefden Breivik en Merah ook na: door hun terroristische daad scheppen zij een klimaat van confrontatie waarin maatschappelijke groeperingen zich wederzijds als vijanden gaan definiëren. Zij leveren de eerste slag in de komende burgeroorlog die – dat geloven zij vast – wel moet leiden tot de ondergang van de vrije, veelkleurige, tolerante samenleving die zij zo leerden haten.

Die samenleving konden zij namelijk niet aan. Breivik is geboren met een gouden lepel in de mond. Hij stamt uit een diplomatenfamilie. Maar het gezin viel uit elkaar. Breivik verloor het contact met zijn vader. Wat opleidingsniveau betreft kwam hij niet verder dan iets wat op zijn best vergelijkbaar is met de propedeuse van een Nederlandse HBO. Daarna knoeide hij maar wat aan terwijl hij intussen werkte aan zijn magnum opus, die legpuzzel van op het internet bij elkaar gejatte stukken tegen links en de islam. Merah bouwde al vroeg een strafblad op.  Daarom wilden het Franse leger noch het Vreemdelingenlegioen hem als beroepssoldaat aannemen. In dit verband is het heel opmerkelijk dat hun ideale maatschappij uiterst eenvormig is, strenge wetten kent en iedereen in hetzelfde sjabloon dwingt.

In de utopieën  van Breivik en Merah heeft niemand een keuze of eigen verantwoordelijkheid. Er is slechts één waarheid, twijfel is verboden.  Alleen in zulke omstandigheden konden zij zich staande houden,  niet in een samenleving die keuzes biedt en een beroep doet op je eigen verantwoordelijkheden en je eigen intelligentie. Allebei gaven ze een voorproefje van hun utopie. Even schiepen zij om zich heen een wereld waarin iedereen die afweek de kogel kon krijgen. Even was er structuur.

Daarom vertegenwoordigen Breivik en Merah één en hetzelfde gevaar voor onze vrije samenleving. Als wij niet in de val willen trappen die zij voor ons gezet hebben, dan moet dat het uitgangspunt zijn van onze strategie