Buma kan CDA nieuw elan geven

Zo flitsend als zijn optreden was tijdens de CDA-lijsttrekkersdebatten zo flets was de acceptance speech van Sybrand van Haersma Buma. Zijn plichtmatige toespraak stond in schril contrast met zijn presentatie als een ontspannen staatsman ten tijd van de debatten.

De nipte meerderheid voor Buma (51,4%) zal voor opluchting in de partij hebben gezorgd. Gelukkig geen tweede ronde. Wie weet wat een tweegevecht tussen Mona Keijzer en Buma nog had gebracht – zoals het gevecht Dibi-Sap.

De opzienbarende opmars van Keijzer heeft de partij geen windeieren gelegd. Keijzer groeide uit tot symbool van christendemocratische vernieuwingskracht. Dat had het CDA nodig. Eerst was het hardnekkige beeldvorming over mastodonten en later de ontaarde samenwerking met de PVV die als molenstenen om de partij hingen.

Keijzer is een mooi voorbeeld van een politica die haar sporen heeft verdiend in de lokale politiek. De nabijheid van burgers en bestuur is aldaar een stuk groter dan in de vervreemdende werkelijkheid van het Binnenhof. Toch was een kersvers partijleiderschap voor Keijzer te vroeg gekomen. De Haagse heksenketel is veel onoverzichtelijker en ook doortrapter dan de Purmerendse politiek. Maar Buma gaf het zelf al aan: Keijzer wordt de nummer twee van de kandidatenlijst. Een slimme zet: een man en een vrouw aan het hoofd van de fractie, de een protestant, de ander katholiek.

Voor Buma is het nu cruciaal zich net zo vrij te blijven voelen als ten tijde van de lijsttrekkerverkiezingen. Met hem aan het roer zou het CDA zich opnieuw moeten kunnen profileren. Burgers hebben behoefte aan betrouwbare en ervaren politici – en Buma is zo een iemand.

Buma zou zijn gezonde juristenverstand moeten laten spreken en laten zien met simpele voorbeelden hoe belangrijk het is om wetten en regels te hervormen die werken, waar mensen mee uit de voeten kunnen.

Ideologische scherpslijperij is niet aan hem besteed. Klassieke juristen zoals Buma hebben geen enkele behoefte het maatschappelijke bestel voordurend te veranderen, maar streven ernaar dat bestel te laten meegroeien met de sociale en technologische ontwikkelingen zonder oude inzichten bij het grof vuil te zetten. Dat laatste is maar al te vaak gedaan in Den Haag. In dit tijdsgewricht heeft een dergelijke conservatieve attitude een progressieve werking.

Ik durf te beweren dat wanneer Buma het voor het zeggen zou hebben gehad, megalomane ideeën uit liberale koker zoals de coffeeshoppas, het burkaverbod of de nationale politie nooit door de ministerraad gekomen zouden zijn. Verhagen was het activistisch katholiekconservatieve element dat het VVD-machismo kon garanderen en waar Buma niet doorheen kon komen. Maar met het vertrek van Verhagen en de hardvochtige ARP-er Donner is de weg nu vrij voor een progressiever CDA-geluid.

Van Haersma Buma komt uit een Nederlands Hervormd patriciërsgeslacht dat al veel openbare bestuurders heeft voortgebracht. Buma kan zich bewijzen als een regent in de goede zin van het woord: een heer die boven de partijen staat, met geduld, inzicht, vernuft en goed gevoel voor verhoudingen en humor. Iemand die niet saai is, maar kalm. Of zoals het historici-echtpaar Jan en Annie Romein de patriciërsmoraal formuleerde: “geen op geboorte berustende autoriteit, maar een ideaal van maatschappelijke betrouwbaarheid die op discrete wijze in het uiterlijk naar voren komt.”

Verder zou het CDA onder Buma zich hard moeten maken voor de onmiskenbare rol van religie in de samenleving. Het afgelopen decennium werd vooral gekenmerkt door antireligieuze gevoelens als gevolg van het internationale moslimfundamentalisme als ook grootschalig misbruik in de katholieke kerk. Deze brutaliteiten en schandalen hebben de civiliserende en verzoenende functie van religie in de vergetelheid gedrukt.

Het CDA heeft zich gemakkelijk in de hoek laten zetten als een wereldvreemde christelijke partij. Maar in een tijd waar maatschappelijke ruimte en levensbeschouwelijke pluriformiteit verre van vanzelfsprekend zijn, zou het CDA zich moeten opwerpen voor de sociale functie van religie als tegenhanger van eenzijdige politieke kritieken op religie (een overeenkomst tussen seculieren en theocraten).

Waarom zou het CDA niet ook een partij voor Nederlandse moslims en andere gelovigen kunnen zijn? Op die manier kunnen niet-christelijke gelovigen ook in aanraking komen met de Nederlandse traditie van religieuze tolerantie en respect voor het eigen geweten.

Ik herinner mij het optreden van de islamitische vader en zoon tijdens het congres van het CDA over al dan niet meedoen aan de gedoogcoalitie. In een emotioneel betoog gaven zij blijk van hun teleurstelling bij alle gehoorde pleidooien voor samenwerking met de PVV. De vader was zich thuis gaan voelen bij het CDA en nu dreigde deze partij zijn zoon te verwezen. De spirituele betrokkenheid van deze twee leden bij hun partij deed zo voor de camera bijna archaïsch aan, maar was daarom des te krachtiger.

Het CDA zou zich niet moeten generen als middenpartij. Als een partij die rechtvaardig is voor ongelukkigen en verschoppelingen, maar tegelijk een goed georganiseerde staat nastreeft. Volgens de Christelijk-historische Buma-traditie is de staat een noodzakelijk instituut, omdat mensen hardleers zijn. Niettemin moet er altijd negatief worden gekeken naar de staat, namelijk naar wat haar grenzen zijn, opdat ze te allen tijde de rechten van het volk beschermt en nimmer almacht nastreeft.

Van Haersma Buma heeft het andere gezicht van het CDA laten zien, niet die van een opportunistische en ook moralistische machtspartij maar een partij die opkomt voor andersgezinden en het strenge doch barmhartige rentmeesterschap van de aarde weer tot uitgangspunt neemt.