Dat referendum is nep. Werk er niet aan mee.

Het referendum van de ‘intellectjuwelen’ zal er niet toe leiden dat Nederland de Europese Unie verlaat, zoals minister Timmermans vreest. De vraag luidt immers: “Wilt u onderdeel worden van een Europese politieke unie, zoals in het voorstel van Barroso en Van Rompuy?” Zegt Nederland “nee”, dan blijft alles bij het oude. Voor een definitief vertrek is heel wat meer nodig.

Toch heeft het geleerd gezelschap dat zoveel heil ziet in de onversneden stem des volks, grotere ambities. Zij willen dat het verenigd Europa wordt teruggeschroefd tot een vrijhandelszone. Dat doet denken aan de EFTA zaliger nagedachtenis. Toen in 1957 het verdrag van Rome getekend werd door de zes initiatiefnemers van de Europese Unie, deed het Verenigd Koninkrijk een tegenzet door een heel losse European Free Trade Association te stichten. Dit samenwerkingsverband was zo los dat zelfs het strikt neutrale Zwitsersland zich er zonder problemen bij kon aansluiten.

Deze EFTA is min of meer weggeconcurreerd door de EU. Toen het Verenigd Koninkrijk zich te Brussel vervoegde, had ze feitelijk haar betekenis verloren. Is dat echter de consequentie die uit een “nee” van Nederland tegen het plan van Barroso en Van Rompuy kan worden getrokken? Vonden de “nee-zeggers” dat zij te ver gaan? Of juist niet ver genoeg? Betekent hun “nee” een veroordeling van de EU als zodanig of is men tevreden met de status quo waaraan niet mag worden getornd? Wilde men met dat “nee” misschien zeggen, dat aan de top van de EU eerst een democratische structuur moet komen met een aan een rechtstreeks gekozen parlement verantwoordelijke regering voor bevoegdheden kunnen worden overgedragen en niet omgekeerd?

Dat “nee” is voor heel veel uitleg vatbaar en daarom zal de uitslag van het referendum – gegarandeerd negatief – de discussie alleen maar vertroebelen.

Hoe luidt trouwens het plan van Barrosso en Van Rompuy precies. De weledelzeergeleerde heren verwijzen niet naar een specifiek document. Dat zou je als kiezer toch bij de hand moeten hebben om een verantwoorde keuze te kunnen maken. Maar het manifest geeft geen uitsluitsel. Er staat ergens iets over het pad van de federalisering, door de beide Eurocraten gekozen. Daar blijft het bij. Alsof de geleerden graag zien dat U straks op Uw gevoel stemt.

Maar dat is nog niet het ergste. Referenda zoals het onderhavige werden in het verleden vooral gebruikt door autoritaire heersers om hun zin door te drijven. Zij wilden een “ja” of “nee” dat ze naar hun eigen zin konden interpreteren.

Deze praktijk verschilt dan ook hemelsbreed van de échte volksraadplegingen zoals die in Zwitserland worden gehouden. Daar gaat het steeds om een concreet wetsvoorstel of een maatregel die aan het publiek wordt voorgelegd. Bent u voor minaretten of bent u tegen minaretten? Wilt U dat de sluitingstijden van de cafés bij het oude blijven of worden verruimd tot vijf uur in de ochtend?  Het “Nee” is maar voor een enkele uitleg vatbaar. Dat komt omdat een “Ja” of “nee” kristalhelder maakt wat er moet worden gedáán of nagelaten.

Dat is met een vraagstelling zoals die van ons gezelschap academici onmogelijk. Met het “ja” of “nee” wordt een vage opinie geuit, alleen maar geschikt om door machthebbers, demagogen en spin doctors naar hun hand te worden gezet. Denk niet dat de voorstellers van dit specifieke referendum U als kiezer serieus nemen. Het omgekeerde is het geval. U bent stemvee, figurant in een toneelstuk dat ze zelf hebben geschreven. Het democratisch middel volksraadpleging is te waardevol om zó te worden misbruikt.

Teken daarom het manifest niet.